Ари. Подарок

Ну что ты? Ляжешь спать?

                    И без подарка?

В который раз? Опять?

                       Ну что за тон?

Готова елка, стол,

                     и все в порядке,

Но только нас не будет

                             за столом.

Ну что ты? Ляжешь спать?

             А как же праздник?

А как же Новый год

                   и новые мечты?

И ты ложишься спать?!

        Ну что за безобразие!

Все понимаю: я виновна в том,

                                     Не ты.

Любовью за любовь!

              Заботой за заботу!

И этот год, ты знаешь,

                            снова твой.

                              Ну что же,

Принимай скорей работу,

Вот мой шедевр,

Завернутый мечтой.

И если кто-то ждет

          Деда Мороза,

             Ты тоже жди,

Но только жди меня.

Люблю тебя. Ты знаешь,

                     невозможно

Быть твоей деточкой

             и не любить тебя.

Ну что же ты? Заснешь?

                И без подарка?

               Нет, не заснешь,

Да и не надо снов.

Готовы стол и елка,

                 Все в порядке,

И трое нас: я, ты

         И Счастье за столом.

Արի: Դու խաբեցիր, դու չես ուզում տառապել...

-Արցունքներս խեղդում են ինձ: Մի ահավոր խցանում են ստեղծել կոկորդիս մեջ, ու չեն թողնում, որ հանգիստ շնչեմ, - ասում է մեկը:
-Իմ վիճակն ավելի վատ է, - ասում է մյուսը, - տառապանքս ծանրացել է հենց սրտիս՝ անպաշտպան սրտիս վրա, ու ճնշում-սեղմում է այն:
-Չէ՜, երանելի եք դուք, - երրորդն է ասում, - ես ինքս համակ տառապանք եմ դարձել: Եվ այսքանից հետո ինձ թվում է, որ այլևս չեմ կարողանա ապրել առանց տառապանքի, այլևս չեմ կարողանա երջանիկ լինել:
-Բայց դու ուզում ես, չէ՞, - առարկում է չորրորդը, - իսկ ես արդեն չեմ ուզում, դրա համար էլ ամենադժվար վիճակում եմ հայտնվել: Ես այլևս չեմ ուզում տեսնել արևը, երկինքը, մարդկային ժպիտը: Ուզում եմ մենակ մնալ իմ մութ ու ցուրտ աշխարհում՝ իմ տառապանքի հետ մեն-միայն. դա ինձ դուր է գալիս:

Իսկ դու կանգնած ես նրանցից մի քիչ հեռու, բայց այնպես ես նայում նրանց, կարծես ձեր մեջ սարեր-ձորեր լինեն: Ժամանակ առ ժամանակ վրդովված հառաչում ես, հազիվ ես քեզ զսպում, որ չխառնվես այս անմիտ խոսակցությանը:
Իսկ ես կանգնած եմ քո կողքին, բայց այնպես եմ կանգնած, որ քո և նրանց մեջտեղում լինեմ, կենտրոնում, բայց ոչ ուշադրության: Ամեն ինչի կենտրոնում, ամեն ինչի միջև, ամեն ինչի արանքում, այնտեղ, ուր երկու կողմից ես մատնվում հրաձգությանը:
Ես գիտեմ, ինչի մասին ես մտածում: Դու մտածում ես.
<<Հիմարնե՛ր, ի՞նչ գիտեք դուք տառապանքի մասին: Ա՜խ, եթե իմ կողքին լինեիք այն ժամանակ, երբ պատրաստ էի իմ սեփական ձեռքերով սիրտս հանել կրծքիցս ու դեն նետել, որ այլևս չցավա: Ո՞ւր էիք դուք այն ժամանակ, երբ ուզում էի այլևս ոչինչ այս կյանքում չցանկանալ: Ո՞ւր էիք: Ա՜խ, ինչո՞ւ այդ ամենը անցավ, ինչո՞ւ իմ սիրտը հանդարտվեց, և ես սովորեցի այն դատարկությանը, որ հաստատվեց իմ հոգում այդքանից հետո: Ինչո՞ւ այդպես փոխվեցի: Ինչո՞ւ վառ պայթյունից դարձա մոխրագույն առօրյա: Կարծես կատարվեց իմ ցանկությունը՝ ես այլևս ոչինչ չեմ ցանկանում: Բայց ինչո՞ւ կատարվեց, ու ես այլևս չեմ տառապում: Այն ժամանակ ես բոլորիդ ցույց կտայի, ի՜նչ է Տառապանքը:>>
Ահա թե ինչ ես մտածում:
Նրանք լսում են մտքերդ (դե, դա զարմանալի չէ, ձեր բոլորի միտքը նույն ուղղությամբ է աշխատում), և սկսում են վիճել քեզ հետ:
-Օ՜, բարեկամ, դու չես տառապել, քանզի արդեն երջանիկ ես:
-Իսկ տառապանք չէ՞ իմանալ, որ այլևս չես տառապելու: Որ ողջ կյանքումդ սպասելու ես մի որևէ աննշան հուզմունքի, բայց չես ունենալու այն, որովհետև արդեն սառել ես ամեն ինչի հանդեպ, նույնիսկ ինքդ քո հանդեպ:
-Օ՜, ոչ, բարեկամ, դա երջանկություն է, մի անսովոր նիրվանա, որ քչերին է տրվում:
-Ես կասեի, որ երջանիկ մարդկանց է տրվում:
-Իսկ երջանիկ մարդիկ չգիտեն՝ ինչ է տառապանքը:
-Այդ դո՛ւք չգիտեք՝ ինչ է տառապանքը, - գոռում ես դու: - Տխմարնե՜ր: Մի՞թե տառապանք չէ այն անխուսափելի գիտակցությունը, որ այլևս ոչ լա՛ց ես լինելու, ոչ ծիծղելո՛ւ ես:
-Ո՛չ, տառապանքն այն է, երբ միայն ծիծաղում ես, կամ միայն լաց ես լինում: Երբ հոգեկան հուզումից չգիտես՝ ինչ անես, բայց մի բան անում ես դատարկությունը լցնելու համար:
-Դատարկությունը տառապանք չէ, այլ այն, ինչ գալիս է տառապանքից հետո:
-Տառապանքն այն հրեշավոր զգացողությունն է, որ դու այլևս ոչինչ չես փոխի:
-Ավելին, տառապանքն այն է, երբ հասկանում ես, որ ամեն ինչ կատարվեց քո մեղքով:
-Ոչ, տառապանքն այն է, երբ գիտես, որ անմեղ էիր, բայց բոլորի համար հանցավոր ես ու չես կարող ապացուցել քո անմեղությունը:
-Այդ դեպքում քեզ կարող է մխիթարել միայն մի միտք՝ ես իրականում անմեղ էի: Չայած այն քիչ մխիթարություն է բերում, որովհետև արդյունքում միևնույն է կորցնում ես քո մտերիմներին:
-Տառապանքը այն է, որ....
-Տառապանքը այն է, որ....
-Տառապանքը այն է, որ....

Իսկ ես նայում եմ ձեզ ու ծիծաղում:
Դուք ինձ ոչ մի ուշադրություն չեք դարձնում: Բայց ես միևնույն է շարունակում եմ ծիծաղել: Հետո ծիծաղս հետզհետե փոխվում է հիստերիայի, և դուք հասկանում եք, որ կարելի է կյանքում գոնե մի անգամ լսել՝ ինչ եմ ասում:
-Մարդի՜կ, - ծիծաղում եմ ես, - սիրելիներս, ինչո՞ւ հանկարծ որոշեցիք խոսել տառապանքից:
Առաջինը դու ես բարկանում:
-Դե արի ու բացատրիր այս երջանիկ ապուշին, որ կյանքում ոչ ոքի չի կորցրել, ոչինչ չգիտի:
Բոլորը կես-ուրախ, կես-տխուր քմծիծաղ են տալիս: Բայց ես հո գիտեմ, որ այդ <<տառապյալները>> ինչ-որ տեղ նախանձում են ինձ՝ երջանիկ ապուշիս:
-Ի՜նչ ես ասում: - Ուշ է, արդեն ուշ է. ես այլևս չեմ կառավարում ինձ: - Տառապե՞լ: Տառապե՜լ: Բայց ձեզանից ո՞վ է տառապել կյանքում, ձեզանից ո՞վ գիտի՝ ի՞նչ է տառապանքը:
-Դու պարզապես...
-Լռիր: - Հիմա ես բոլորիս կարծես կողքից եմ նայում, և ինձ թվում է որ արբել եմ ինքս իմ ծիծաղից. դե ինչ, այդպես էլ է պատահում: - Լռիր, խնդրում եմ: Ես ձեզ լսեցի, ու պետք է ասել, բավականին համբերատար, մանավանդ եթե հաշվի առնենք, թե ինչ հիմարություններ էիք դուք այստեղ դուրս տալիս: Իսկ հիմա դուք կլսեք իմ բարբաջանքները:
Լավ բառ է՝ <<բարբաջանք>>: Եթե ես բանաստեղծ լինեի, ես այդ բառը կհանգավորեի ձեր սիրելի <<տառապանք>> բառի հետ: Ինչ-որ տեղ նրանք նույնիսկ հոմանիշ են, որովհետև իմ պես համբերատար մարդիկ ստիպված են տառապել ձեզ պես մազոխիստների բարբաջանքներից:
Այո-այո, մազոխիստների: Դա սովորական բան է այս այլասերված Երկիր մոլարակում: Բայց դուք շփոթում եք, տիկնայք և պարոնայք: Մազոխիստները տառապանքը չեն սիրում, չէ՜, այլ ցավը: Նրանք պատրաստ են սեփական ատամներով կրծել իրենց իսկ ոսկորները, որ ցավ զգան և ստիպված չլինեն դիմանալ մեկ այլ, ավելի սարսափելի ցավի՝ ցավի բացակայության ցավին:
Իսկ տառապա՞նքը: Մի՞թե այն հոմանիշ է ցավին:
Օ՜, ոչ:
Տառապանքն ավելի ահավոր է:
Եվ գիտեք ինչո՞ւ:
Որովհետև, ըստ երևույթի, իրենից ոչ մի արտառոց բան չի ներկայացնում:
Ես չեմ վախենում տառապանքից, որովհետև երբեք չեմ տառապել: Ես պարզապես ծիծաղել եմ ամեն ինչի վրա, ամեն մեկի դեմքին, ամեն մեկի համար: Երբ ծիծաղում ես, կյանքդ ավելի պայծառ է դառնում: Իսկ երբ կյանքդ պայծառ է ու լուսավոր, ավելի հեշտ է գտնել քո սեփական ուղին այս բազմախաչմերուկ կյանքում:
Մարդիկ հիմար չեն, չէ՜: Շատ շուտով նրանք նկատեցին, որ ծիծաղը իսկապես օգնում է: Փորձեցին ծիծաղել:
Չստացվեց:
Ինչո՞ւ:
Պարզապես արդեն շատ էին վարժվել իրենց մազոխիզմին: Բայց ոչի՜նչ, մարդու մտքին տեղ լինի: Եվ մարդիկ ասացին. <<Դու այնքան լավ ես ծիծաղում: Արի մեզ համար էլ ծիծաղիր: Ի՞նչ կլինի, արի մեզ համար էլ ծիծաղիր>>:
Ի՞նչ կա որ: Գնացի: Մեկ ժպիտ, երկու, երեք, չորս... հազար... գումարեք իրար, տեսեք քանի՞ ժպիտ է ստացվում: Շա՜տ:
Իսկ հետո, երբ շուռ եկա, հասկացա, որ... էլ չունեմ... չունեմ... և չունեմ հենց այն ժամանակ, երբ ինձ էր իմ ժպիտը պետք...
Դե, ի՜նչ արած, ինձ չհասավ մի կաթիլ ուրախություն: Մի կաթիլ այն օվկիանոսից, որ տվեցի այնքան շռայլորեն:
Այդ ժամանակ է, որ հասկանում ես, որ կորցրել ես մեկին, ով ծնվածդ առաջին օրվանից միշտ քեզ հետ էր և երբեք, ոչ մի դեպքում չէր թողել քեզ՝ կորցրեցիր ինքդ քեզ:
Սեփական հոգին գտնելը հեշտ է: Պարզապես պետք է նստել ու լաց լինել: Լաց լինել ազնվորեն, ինչպես երեխան է լաց լինում, երբ հասկանում է, որ ինչ-որ բան արդեն վաղուց փոխվել է, և նա այլևս առաջվա երջանիկ փոքրիկը չէ: Ճիշտ է, նա չգիտի, ո՞ր մականունից է զրկվել՝ երջանի՞կ, թե՞ փոքրիկ: Ոչ էլ գիտի, որն է ավելի կարևոր: Բայց միևնույն է լաց է լինում, ազնվորեն՝ անխոս և անարցունք:
Եթե այդպես լաց լինես ու կանչիս հոգիդ, այն անմիջապես կասի՝ ԱՅՍՏԵ՜Ղ ԵՄ, ՍՊԱՍԻ՜Ր, ԳԱԼԻՍ ԵՄ:
Ու երբ արդեն ոզում ես լաց լինել, հանկարծ տեսնում ես քեզ շրջապատող անթիվ հայացքներ՝ զարմացած, ապշած, հեգնող, նույնիսկ բարկացած. ախր ինչպե՞ս կարող եմ լաց լինել, երբ մարդիկ հերթ են կանգնել, ծիծաղելուս են սպասում:
Եվ այստեղ սկսվում է այն, ինչ պայմանականորեն (միայն պայմանականորեն) կարելի է անվանել տառապանք: Ես ծիծաղում եմ, բայց սիրտս կծկվում է՝ ուզում է լաց լինել, ուզում է վերջապես կանչել հոգուն, որ ձայն տա, մխիթարի, ասի՝ ԱՅՍՏԵ՜Ղ ԵՄ:
Լաց լինելու ժամանակ չկա, պետք է ծիծաղել: Եվ մի օր վերջապես հասկանում եմ, որ այլևս չեմ պատկանում ինքս ինձ: Իսկ դա նշանակում է, որ այլևս չունեմ մեկին, ով թերևս երբեք ինձ չի դավաճանել և արժանի չէր այդպիսի սոսկալի դավաճանության իմ կողմից՝ ինքս ինձ: Կորցրեցի, ու էլ չեմ գտնի:
Մի քաղաքական գործիչ իր քարոզարշավի ժամանակ ասաց. <<Ոչ ոք չպիտի միայնակ տառապի>>: Երևի նրան թվում էր, որ երբ մարդիկ խմբակային են տառապում, դրանից նրանք իրենց ավելի լավ են զգում: Ես կասեի՝ ոչ ոք ընդհանրապես չպիտի տառապի: Բայց նա՝ այդ քաղաքական գործիչը, մեծ մարդ էր, երկու բարձրագույն կրթություն ուներ և պատրաստվում էր դառնալ նախագահ: Եվ ես հլու-հնազանդ կրկնում եմ նրա ասածը. ոչ ոք չպիտի միայնակ տառապի: Եկեք միասին տառապենք:
Եկեք բոլորս կորցնենք ինքներս մեզ, բայց լաց չլինենք, այլ ծիծաղենք մեկս մյուսի երեսին՝ շատ լավ իմանալով, որ ոչ մեկիս, և ոչ էլ մյուսիս պետք չէ այդ ծիծաղը:
Եկեք անենք մի բան, որ չենք ուզում անել, և որ ոչ ոքի հարկավոր չէ:
Եկեք անենք այդ անցանկալի և բոլորովին անիմաստ բանը՝ եկեք տառապենք:
Ինչո՞ւ եք այդպես նայում ինձ: Ինչո՞ւ եք ապշել: Դո՞ւք չէիք ասում, որ պաշտում եք տառապանքը: Թե՞ մթության մեջ սեփական ոսկորները կրծելը ավելի հաճելի է: Դե իհա՜րկե, այդպես ավելի հեշտ է, դրան դուք արդեն վաղուց սովորել եք:
.................................................................................................................................
Ճարահատյալ նայում եմ քեզ:
Թերևս դու հասկանում ես ինձ ու վախեցած հետ-հետ ես գնում:
Դու խաբեցիր, դու չես ուզում տառապել...
Ու պետք էլ չէ:
Դու միանգամայն իրավացի ես, բարեկամս: Պետք չէ տառապել...

Սոնա: Շնորհակալություն...

Երկրորդ հնարավորություն տրվում է, այո... Չգիտեմ՝ ով է այն տալիս՝ անսահման հեռու Երկի՞նքը, անչափ մոտ Հող՞ը, թե՞ պարոն Շանսը ինքն է բախում մեր դուռը՝ դրդված անհասկանալի կարեկցանքից կամ ամենասովորական հետաքրքրասիրությունից:
Չգիտեմ...
Գիտեմ միայն, որ եթե շանսը գա, իսկ նա անպայման կգա, պետք չէ նրան բաց թողնել, թե չէ համարեք այլևս երբեք երկրորդ շանս չեք ունենա: Ընդհակառակը, եթե երկու ձեռքով ամուր բռնեք պարոն Շանսին, նա կգա երրորդ անգամ, չորրորդ, գուցե և հինգերորդ...
Ի տարբերություն շատ պարկեշտ օրիորդների, կամ գուցե հենց նրանց պես, պարոն Շանսը սիրում է, երբ նրան բաց չեն թողնում: Երբեմն նա նույնիսկ չափից դուրս ճչան զգեստ է հագնում, որ հանկարծ կողքով չանցնեք: Իրականում նրան նկատելն այնքան էլ դժվար չէ, պարզապես պետք է աչքերը բաց ապրել:
...Վերջերս հասկացա, որ իսկապես մեծացել եմ: Մեծանալ, նշանակում է մի քայլ առաջ գնալ: Եվ ես արեցի այդ քայլը, որ երկու տարի առաջ չկարողացա անել:
Հազարամյակներ ապրող Մարդկության իմաստությունը խտացած է մեզանից յուրաքանչյուրի մեջ: Պարզապես պետք չէ այն անտեսել, ինչն անում ենք բոլորս: Այստեղ նորից դառնում ենք բաց աչքերով ապրելու քիչ առաջ, քիչ վերև գրված մտքիս:

Երկու տարի առաջ էր, որ երեկոյան կանգնած էի Օպերայի թատրոնի բակում և նայում էի վերև՝ երկնքից իջնող բարակ կաթիլներին: Դա այնքան էլ հաճելի չէր: Անձրևանոց չունեի, և անձրի կաթիլները անխնա քանդում էին սանրվածքս: Բացի այդ ՙՙ սեզոնի մեյմունի պես էի հագնվել, այնպես որ անձրևի կաթիլները միայն վատթարացրին իմ մրսող-դողացող վիճակը: Մեկ-մեկ հայացքս պոկում էի երկնքից ու նայում շուրջս. մարդիկ հանդիպում էին, բարևում միմյանց և թևանցուկ մտնում Օպերայի թատրոն: Իսկ ես դեռ սպասում էի: Վերջապես համբերության բաժակը լցվեց, և որոշեցի զանգել:
-Ջան, ո՞ւր ես:
-Ջան, կներես, էսօր չեմ գա, բայց դու առանց ինձ մտի, ոչինչ, տոմս ունես:
-Լավ, պոկա:
-Պոկա, անուշս:
Ու վերջ...
Մարդիկ հանդիպում էին, բարևում իրար և թևանցուկ մտնում Օպերայի թատրոն: Իսկ ես մենակ էի: Երևի այդ պատճառով էլ վախեցա:
Տարիներ հետո կասեմ ինքս ինձ.
-Ես չեմ վախենում միայնությունից ու չեմ վախենում ամբոխից, բայց ես վախենում եմ նրանից, որ կհայտնվեմ ամբոխի դեմ-դիմաց՝ մենակ:
Այնտեղ ամբոխ չկար, բայց ես մենակ էի:
...Չգնացի:
Երբ տուն եկա, մաման ասեց.
-Дурочка, что ли? Ռոբերտ Ամիրխանյանին էլ ե՞րբ կտեսնես:
Ես հասկանում էի, որ երբեք էլ չեմ տեսնի, բայց արդեն ուշ էր:

Երբ աչքաթող ես անում պարոն Շանսին, այլևս դադարում ես նրան սպասել: Երևի նրանից է, որ համակերպվում ես քո անհաջողության հետ:
Իսկ խորամանկ պարոն Շանսը գալիս է՝ հենց այն պահին, երբ նրան չես սպասում: Երևի հենց դրա համար էլ գալիս է՝ քեզ ստուգելու համար: Եվ այստեղ կարևոր է պատվով տանել փորձությունը:

-Լսե՞լ ես, Ռոբերտ Ամիրխանյանը էսօր մեզ մոտ համերգ է տալու:
-Չէ, ե՞րբ:
-Դրա համար պետք է կայքը կարդալ: Պիտի գնաս գրանցվես, բայց ասում են, արդեն տեղ չկա:
-Դե հասկանալի է: Ես էլ այդ ժամին դասի եմ: Այնպես որ... Не в этот раз.
Նորից не в этот раз?
....
Մաեստրո, ուզում եմ ասել Ձեզ...
Չէ՜, բրավո չէ, բրավոներին Դուք արդեն սովոր եք: Պարզապես ուզում եմ ասել, որ Ձեր դաշնամուրը... Որքան մեղմ եք Դուք կյանքում, այդքան ուժեղ են հարվածում Ձեր դաշնամուրի ստեղները՝ սրտիս զարկերի հետ ունիսոն:
Դուք ասում եք.
-Ես երգում եմ, որովհետև չեմ կարող չերգել:
Ես էլ չեմ կարող... պարզապես իրավունք չունեմ չբռնել պարոն Շանսին, որն եկել է երկրորդ անգամ՝ երկու տարի անց:

Շնորհակալություն...
Շնորհակալություն մեզանից յուրաքանչյուրի մեջ խտացած հազարամյակներ ապրող Մարդկության իմաստությանը, որը բերեց Արվեստագետին մեր դպրոց, իսկ ինձ՝ այդ դահլիճը:

Սոնա: Մի նեղացրեք իրար... /շարադրություն/

Այդ դեպքից հետո շատերն էին խոսում այդ մասին, շատերը լռում էին, բայց, ավա՜ղ, քչերը միայն մտածեցին, թե ինչպես կվարվեին իրենք: Ես էլ մտածեցի, թե ինչ կանեի. մտածեցի, մտածեցի ու հասկացա, որ… ոչինչ էլ չէի անի:
Կգնայի տուն, կփակվեի սենյակում ու կսկսեի ոռնալ ցավից՝ ձեռքով սեղմելով կուրծքս, որ սիրտս հանկարծ ատոմային ռումբի պես չպայթի (ախր ռումբի պայթյունից կտուժեն շատերը, ոչ միայն ես): Հետո կմտածեի, որ հարևանները պատի հետևում շատ են վախեցել իմ ոռնոցներից, ու բերանս կխցանեի ինչ-որ բանով, ասենք՝ խաղողով: Խաղողը քաղցր կլիներ, ու ես կամաց-կամաց կմոռանայի սրտիս դառնությունը: Սրտիս, որ թունավորվում էր լեղիից: Ասում են, երբ մարդիկ նախանձում են, նրանց լեղին սկսում է դանդաղ թունավորել իրենց: Իզուր չեն ասում. <<Նախանձը հրեշ է կանաչ աչքերով, որը սպանում է իր իսկ ստեղծողին>>:
Նախա՞նձը:
Այո՛, ես կնախանձեի բոլոր նրանց, ում չեն դատապարտում ու փնովում…
Հաջորդ օրը կգնայի նրա մոտ, կժպտայի խաչված մի ժպիտով ու կասեի.
-Արի թույլ չտանք, որ ուրիշները բամբասեն մեզնից:
Նա. առանց ինձ նայելու, կփնթփնթար.
-Թքած ունեմ բոլորի վրա:
Ես կասեի.
-Ես էլ: Բայց եթե չպայքարենք մեր ընկերության համար, թույլ կտանք իրար բամբասել մեկս մյուսից: Իսկ դա կլինի ստորություն: Արի թույլ չտանք ինքներս մեզ բամբասել իրարից:
Նա հիացած կնայեր ինձ, իսկ ես գլուխս վեր կցցեի, կնայեի արևին ու կբղավեի՝ այնքան բարձր, որքան թույլ կտան թոքերս ու ձայնալարերս, իսկ նա կդառնար իմ արձագանքը ու կկրկներ իմ հետևից.
-Մարդի՜կ, մի՜ նեղացրեք իրար…

Արի: Օճառաերջանկություն

Չէ, երջանկությունը չի կարող լինել անընդհատ, թե չէ էլ ի՞նչ երջանկություն է:
Երջանկությունը լինում է կարճատև՝ մի ակնթարաթ: Բայց այդ մի ակնթարաթն է հենց լիցքավորում մեզ այնպիսի էներգիայով, որ հերիքում է մի օր, շաբաթ, ամիս, տարի, երբեմն՝ տարիներ, մինչև հաջորդ այդպիսի ակնթարթը:
Երջանկությունը տևում է մի ակնթարաթ (ամենաշատը՝ երեք-չորս), բայց դա չէ տարօրինակ: Տարօրինակն այն է, որ երջանիկ կարող ես լինել այնպիսի մանրուքներից, որ հավատդ չի գալիս: Հետո ում էլ որ պատմես, չեն հավատա, կծիծաղեն, կամ կկարծեն, որ դու ես ծաղրում նրանց: Իզո՜ւր:
Մարդիկ, իսկ ի՞նչ գիտեք, որ երջանկության տեսակետից մի ակնթարթը դար չէ, իսկ մանրուքը՝ կյանքի կարևորագույն... ատրիբո՞ւտ... նպատա՞կ... նշանակե՞տ... Մի խոսքով կյանքը:
Կարո՞ղ է կյանքը մանրուքներում գտնել իմաստը: Ինչո՞ւ ոչ: Իսկ այդ մանրուքների՞ց չէ այն ձևավորված:
Կարո՞ղ է կյանքը լինել մանրուք: Ինչո՞ւ ոչ, բայց այդ դեպքում ի՞նչն է լինելու <<մանրուք>> այս մե՜ծ հասկացությունից դուրս:
Է՜հ, երջանկություն, դե արի ու հասկացի քեզ:
...Առհասարակ ինչո՞ւ եմ ես ամեն ինչ այսքան բարդացնում: Ու ոչ միայն ես, պետք է ասել:
Փիլիսոփայում եմ, փիլիսոփայում, իսկ ամեն ինչ այնքան պարզ ու հասարակ սկսվեց...
Օճառամանում օճառ կար:
Փաթեթավորված օճառ:
Դա զարմանալի է: Իրոք, ի՞նչ գործ ունի փաթեթավորված օճառը օճառամանի մեջ:
Փաստորեն ունի, չնայած այն դեռ չէին օգտագործել:
Ես հոտոտեցի այն...
Հետո նորից հոտոտեցի....
Հետո տվեցի եղբորս, որ հոտոտի, բայց և չտվեցի...
Նորից ինքս հոտոտեցի...
Երջանկության հոտ էր գալիս այդ օճառից: Իրոք, երջանկության հոտ: Ու այդ հոտից ես էլ երջանիկ դարձա: Երևի հենց դրա համար էլ չթողեցի, որ եղբայրս էլ հոտոտի. մենք այնքան խանդագին ենք մոտենում երջանկությանը, որը բնավ մերը չէ... կամ մեզ չի պատկանում... կամ պատկանում է ոչ միայն մեզ....
Մանրուք, որ տևեց ընդամենը մի ակնթարթ, ամենաերկարը՝ երեք-չորս...
Անցել է մի քանի օր, իսկ ես դեռ հիշում եմ այդ հոտը...
Դե հիմա ասեք. կա՞ն արդյոք կյանքում մանրուքներ, և կա՞րճ է արդյոք մի ակնթարթա ժամանակահատվածը, որ տրված է երջանկությանը՝ ապրելու համար:
...Օճառը մի փոքր ավելի երկարակյաց է: Մի քանի շաբաթ կմնա օճառամանում, ամենաշատը՝ մի ամիս: Եվ ամեն անգամ լվացարանին մոտենալիս ես գուցե նորից կհոտոտեմ այն ու նոր երջանկություն կծնվի ու կմահանա մի ակնթարթում՝ օճառաերջանկություն...

Софи. Клуб отверженных.

Их отвергли. Просто исключили из общества.
Так бывает. Общество – организм самоочищающийся. Если ему кто-то не нужен, или не нравится, оно очень быстро от него избавляется. Быстро и безболезненно.
Сначала один, потом второй, потом третий, а под конец еще и четвертый.
Все они были самыми обычными членами того самого Общества, которое их отвергло. Самыми обыкновенными? Или нет? Во всяком случае сами они не считали, что очень уж отличаются от принятых стандартов. Жаль только, что их никто не спрашивал.
Вы знаете, что Человек – существо социальное? То есть (по мнению ученых) мы просто не можем жить без Социума, без Общества, Общения, Общественного Положения и проч. Но что делать, если тебя исключили из общества? Умирать? Умирать хочется в последнюю очередь, и это понятно.
Их было четверо. И все что они могли сделать, это создать свое собственное общество, которое они нарекли “Клуб отверженных”. Этот их шаг не был чем-то странным или из ряда вон выходящим, а очень даже логичным, ведь, как я уже сказала, человек – существо социальное. И в своем новом мини-социуме, в своем обществе отвергнутых Обществом, они снова и снова называли себя непризнанными, непонятыми гениями, в каком-то смысле даже избранными, и задирая нос в своем дружном самообмане, все равно мечтали вернуться в Общество. Вернуться уже признанными “гениями”. Вернуться, и каким-то чудом оказаться на самой верхней ступеньке той пирамиды, у подножия которой они оказались теперь. Как видите, в их жизни ничего не изменилось. Все те же желания, все те же мечты, все тот же образ жизни. Ведь когда они еще не были отверженными, они все равно мечтали подняться по социальной лесенке вверх, просто тогда не надо было начинать с нуля, а так никакой разницы.
Друзья? Нет, в социуме нам не нужны друзья. Скорее авторитет. Широкий круг знакомств, пусть даже незначительных. И чем больше людей мы знаем, тем больше людей знают нас. Тем больше друзей соседки подружки друга вашего знакомого могут сказать вам на улице, что много слышали о вас. Чем больше людей мы хвалим, тем больше людей хвалит нас. Чем больше мы говорим, тем больше нас слушают. Вот это и называется Авторитет. Это, знаете, как в Твиттере. Суть игры заключается в том, что чем больше твитов ты читаешь, тем больше юзеров читают твои твиты, а стало быть тем выше твой рейтинг.
Рейтинг! Вот оно, правильное слово. Мы просто поднимаем свой рейтинг, больше ничего. Но именно это и делает нас существами социальными.

У меня было все, даже понимание того, что у меня все есть, а это не мало. Но все же чего-то не хватало. И это было ужасно.
Так получилось, что меня тоже исключили из Общества. Ну, не так грубо, как некоторых.
Просто мне сказали: “Уходи”, и я ушла, хотя по правилам игры должна была остаться.
Мне сказали: “Вернись!”, но я не вернулась, хотя по правилам игры, опять же, поступила неправильно.
Но Общество не дает второго шанса, так что второй раз мне никто не сказал: “Вернись!”
Я потеряла все, но осознание того, что у меня все есть, почему-то осталось. Более того, теперь у меня появилось нечто такое, чего в принципе раньше не было. Время. Время, чтобы подумать.
Но нет, сначала надо сделать то, что логично. А что логично? Попроситься в “Клуб отверженных”, конечно. И я попросилась. Честно признаюсь, я была уверена, что меня примут, ведь на то и клуб для отверженных, чтобы туда принимали всех отверженных.  Но оказалось, что это не так.
Я им не понравилась. Может потому, что в своей прежней жизни на пирамиде Социума я была на пару ступеней выше их?
Это было нелогично. Ведь теперь-то мы все равны, разве это не повод для, если не дружбы, то хотя бы… взаимопонимания, что ли?
Оказалось нет. Зависть есть зависть. А еще у нее есть сестра, или скорее брат – злорадство. Они были так рады, что у меня теперь ничего нет, что не захотели дать даже малую часть того минимума, который был у них.
Надо же. Меня отвергли даже отверженные. Есть повод для гордости, как мне кажется.
Повод для гордости был. И еще была уйма времени.
Я быстро поняла, в чем смысл. В “Клубе отверженных” все те же правила. Твое мнение должно совпадать со мнением большинства, в данном случае всех, потому что раскол и без того малюсенькой группки людей ни к чему хорошему не приведет. Ты должен тратить свое время на эту маленькую группку. Членов в ней очень мало, но времени от этого больше не становится. Ты идешь по замкнутому кругу, все снова и снова повторяется. И в конечном счете уже понятно, почему ты хочешь вернуться в Социум. Он большой. Там тоже замкнутый круг, но он хотя бы больше, и ты можешь даже не заметить, как все повторяется. А тут откровенно скучаешь, но другого выбора у тебя нет, потому что ты имеешь, конечно, самый что ни на есть минимум, но он есть, и ты все еще можешь его потерять.
Им было, что терять. А у меня не было. Может именно поэтому они были отверженными, а я Свободной.
У нас такая психология. Мы хотим сохранить то, что имеем, даже если это нам не нужно. Ведь, согласитесь, какая ерунда – сохранить статус отверженного, чтобы не получить статус отверженного отверженными. В конечном счете, какая разница?
Помните, в детстве родители часто водили вас во всякие кружки и секции. Кого-то на танцы, кого-то на баскетбол, кого-то на фортепиано. Но во всех этих кружках, особенно в драматических, вам говорили одно и то же: движение красиво, когда оно свободно. Если вы напрягаете свои мышцы, танца не получится. Если ваше лицо сжато, как натянутая резинка, вы не сможете сказать ни слова. Если вы боитесь оторвать руку от тела, как же вы закинете мяч в корзину?
А вы никогда не думали, что тот же принцип действует и в отношении людей?
Свободное движение – самое совершенное движение. Свободный человек – …
Моя Свобода была прекрасна. А то, что прекрасно, имеет свойство украшать все то, что вокруг него. Для меня прекрасным стал весь мир. Я стала прекрасной для всех остальных. В том числе и для Социума.
По правилам игры Общество не дает второго шанса. Но ведь правила касаются только тех, кто является членами Общества. А если ты не член?
На самом деле быть за чертой намного выгоднее, чем быть в ее пределах. Потому что ты можешь увидеть все блага Человечества, но избежать его жестоких законов. Вот и все.
Теперь у меня есть все: осознание того, что у меня все есть, Свобода и никакого страха, что я что-то потеряю.
А ведь начиналось все так обычно…

Սոֆի: Ատում եմ այս լավ տրամադրությունը

Ատում եմ այս լավ տրամադրությունը...
Չէ, մի ծիծաղեք, ու առհասարակ, սովորեք լուրջ ընդունել ասածս յուրքանչյուր բառ: Նույնիսկ ամենահիմար կատակը կարող է մե՜ծ ողբերգություն թաքցնել:
Իմ ողբերգությունը այնքան էլ մեծ չէ, նույնիսկ մի քիչ ծիծաղելի է: Ու հենց այդ պատճառով էլ խնդրիս լուծում չկա ու չկա:
Ինձ հիմա շատ է պետք վատ տրամադրություն ունենալ:
Տխրություն, սուգ, վայնասուն, լուռ տառապանք - ահա ինչ է ինձ պետք:
Ուզում եմ ոռնալ ցավից, հազիվ զսպել արցունքներս, կրճտացնել ատամներով ու անել այն ամենը, ինչ սովորաբար անում են մարդիկ, երբ հիստերիայի նոպա են ունենում:
Իսկ ես փոխարենը երջանիկ ապուշի ժպիտով նստել եմ համակարգչի մոտ:
Ի՜նչ լավ է, այսօր հանդիպում եմ հին ընկերներիս հետ:
Ի՜նչ լավ է, վաղն էլ եմ հանդիպում ընկերներիս հետ:
Ի՜նչ լավ է, երեկվա հոգնածությունը այնքան շուտ չքվեց:
Ի՜նչ լավ է, իմ հերթական անկապ բլոգը չեն ջնջել համացանցից, չնայած ասում էին, որ կջնջեն:
Ի՜նչ լավ է, հիվանդ չեմ:
Ի՜նչ լավ է, լաչառ կատուս էլ չի մլավում (չեմ խեղդել նրան, մի վախեցեք, պարզապես քնել է - վերջապե՜ս):
Ի՜նչ լավ է, եղբայրս քնած է, և համակարգիչը ժամանակավորապես իմն է:
Ի՜նչ լավ է, այսօր դասի եմ:
Ի՜նչ լավ է, դասից հետո հանդիպում եմ ընկերներս հետ...
Նույնիսկ եղանակն է լավը, կարելի է վերջին անգամ պաղպաղակ ուտել...
Չեմ հասկանում, այսօր ոչ մի վատ բան չի՞ լինելու: Ինչ-որ մեծ դժբախտություն: Ասենք, տհաճ տնային առաջադրանք: Չէ, ավելի վատ, ասենք...
Չէ, ես չպիտի մտածեմ, օրս պիտի մտածի, ինչպես անի, որ փչացնի իմ՝ թարսի պես չփչացող տրամադրությունը:
Է՜էէէ, այսպես շշմած մի՛ նայեք, դրանից ծիծաղս գալիս է, իսկ ինձ հիմա չի կարելի ծիծաղել:
Չեք հասկանում, էէէ՜:
Ինձ պետք է շտապ մի սրտաճմլիկ պատմություն գրել, այն էլ սոցիալական անարդարության մասին:
Դե գնա ու գրի սոցիալական անարդարության մասին, երբ հոգիդ երգում է, ու դու, վերջին հաշվով, թքած ունես այդ սոցիալական անարդարության վրա:
Ախր երեկ այնքան լավ էր, արդեն համարյա բռնել էի պատմվածքիս թելը: Ինչո՞ւ չգրեցի: Ժամանակ էլ ունեի:
Իմ է՛շ խելքը:
Հիմա էլ նստել թախտին, սպասում եմ բախտին: Ինքն էլ եկել է ու ինձ գրկաբաց է ողջունում. այսօր ամեն ինչ լավ է:
Դե գնա, էլի, այ բախտ, ասեցի <<Նստել թախտին, սպասել բախտին>>: Բայց դա հո չի նշանակում, որ ամեն հիմարություն պետք է լուրջ ընդունել: Ու առհասարակ, ո՞վ է հորինել այդ հիմար արտահայտությունը թախտի ու բախտի ամսին: Թախտն ո՜ւր, բախտն ո՜ւր:
Լավ, վերջացնում եմ: Բայց դուք լավ մտածեք: Մի տխուր բան ասեք ինձ, որ գոնե գիշերը տրամադրությունս լինի ниже плинтуса: Իսկ հայերեն՝ հատակապատակամիջսալիկային փայտից էլ ցածր:
Է՜, ծիծաղելի է:
Նորից ամեն ինչ լավ է:
Բա որ ասում եմ. ատում եմ այս լավ տրամադրությունը:

Սոնա: Չասված բառեր (շարադրություն)

Դու շտապում ես ինձ մոտ: Գիտես, որ իմ դուռը միշտ բաց է քեզ համար: Եթե նույնիսկ փակ լինի, կարող ես պատուհանից մտնել՝ բարձրանալով մեր պատուհանի տակ աճող ծռված, <<ճիշտ ճամփից շեղված>> ծառը: Դա շատ ռոմանտիկ է, բայց դու ռոմանտիկայի համար չես եկել: Դու եկել ես, որովհետև խոսելու կարիք ունես: Իսկ ես, ինչպես միշտ, ուշադիր լսում եմ քեզ:
Դու ասում ես.
-Չասված բառերը խեղդում են ինձ: Ծանրացել են սրտիս ու չեն թողնում շնչեմ:
Ինչպես միշտ, խոսում ես անտեղի պաթոսով:
Ծիծաղելի է, դու խոսում ես չասվա՛ծ բառերի մասին:
Իսկ ես նայում եմ քո թատերականորեն վշտացած աչքերի մեջ ու մտածում.
<<Լինո՞ւմ են, արդյոք, չասված բառեր>>...
Չեն լինում... Մենք կողպում ենք մեր շուրթերը, կծկում ձայնալարերը, որ չհամարձակվեն մատնել մեզ: Բայց բառերը միևնույն է գտնում են ելքը: Նրանք հնչում են սրտի արագացած զարկերում, շողում են լայն բացված աչքերում և կառչում ամուր սեղմված շուրթերից: Նրանք են ստիպում քեզ, որ անտարբեր ձևանաս, որ ձեռքերդ դողան, ու դու նրանց մեջքիդ հետևում պահես: Այդ բառերն են ստիպում քեզ հետ ու առաջ քայլել, անտեղի հոգնել, բայց շարունակել քայլել: Նրանք հնչում են քո ամեն ոտնաձայնում, հնչում են, երբ դու բացում ու փակում ես դուռը, երբ չրխկոցով վառում ես լուցկին ու մոտեցնում ծխախոտը: Քեզ թվում է, որ դու լռում ես, բայց իրականում դու գոռում ես՝ նույնիսկ ավելի բարձր, քան երբ պաթոսով խոսում ես <<չասված>> բառերի մասին:
Չէ, իմ պաթոսախոս ընկեր, չասված բառեր չկա՜ն... Կան չլսված բառեր: Իրականում մարդիկ չեն կարող կողպել իրենց շուրթերը, բայց դրա փոխարեն խցանել են իրենց ականջները: Իսկ բառերը, որ պոկվել են իբր լուռ շուրթերից, կախված են մնում օդում: Նրանք զբաղեցնում են թթվածնի ցավոք այնքան անհրաժեշտ մասնիկների տեղը, և դու խեղդվում ես:
Խե՜ղճ մարդիկ: Նրանք չգիտեն, որ այդ բառերի կարիքն ավելի շատ ունեն, քան O2 - թթվածնի մոլեկուլների: Ու եթե չհասկանան այդ, շուտով դինոզավրերի պես կվերանան Երկրի երեսից: Իսկ էվոլյուցիայի արդյունքում ի հայտ եկած ուրիշ մարդիկ՝ ավելի կատարյալ ու ավելի մեծամիտ, մեղքը կգցեն գլոբալ տաքացման և Արկտիկայի սառույցների վրա:
Այս ամենն եմ ես փորձում ասել քեզ, երբ ձեռքերս խաչած կանգնած եմ դիմացդ ու իբր լռում եմ: Բայց դու չես լսում: Դու միայն խոսում ես:
Եվ այսքանից հետո դու ասում ես, որ կան չասված բառե՞ր...

Արի: Կարևոր չէ, որ անձրև է...

Անձրև էր, ու դա կարևոր էր...
Մենք չէինք ճանաչում իրար, այսինքն ծանոթ էինք շատ վաղուց: Հանդիպելիս միշտ խոսում էինք՝ առանց մի պահ լռելու, խոսում էինք այն բոլոր թեմաներից, որոնց շուրջ խոսում են բոլորը: Հետո հանկարծ բոլոր թեմաները վերջացան: Եվ մենք, մնալով մենակ, ստիպված լռեցինք...
...Ես կարոտել էի այդ լռությունը: Այդ անկեղծորեն ծանր ու ծանրորեն անկեղծ լռությունը, որը գալիս է այն ժամանակ, երբ ասելու շատ բան ունես, բայց չես ասում, որովհետև դրա կարիքը չկա...
...Նա նստեց պատուհանի մոտ, ինչպես միշտ: Երևի սիրում էր, ինչպես և ես, ինչպես շատերը, ինչպես համարյա բոլորը, ինչպես գուցե և բոլորը:
-Անձրև է գալիս, - ասաց նա:
Նա խախտեց լռությունը...
-Այո, - ասացի ես՝ որքան կարելի է սառն ու անտարբեր:
-Վատ եղանակ է, - ասաց նա:
Նա դարձյալ խախտեց լռությունը...
-Ինչո՞ւ մարդիկ, երբ խոսելու բան չունեն, եղանակից են խոսում, - բարկացա ես:
-Չգիտեմ, - զարմացավ նա՝ ուրախանալով, որ խոսելու թեմա է գտնվել:
-Իսկ ես գիտեմ:
Որովհետև մարդիկ վախենում են լռությունից: Որովհետև նրանց թվում է, որ եղանակը հետաքրքիր է բոլորին, և այն կգա ու կվռնդի լռությունը: Բայց նրանք չեն հասկանում, որ այդ լռությունը ամեն ինչ է: Եվ այն, որ երկինքը ամպամած է: Եվ այն, որ անձրև է գալիս: Եվ այն, որ Երկրի երեսին հիմա հարյուրավոր գույնզգույն անձրևանոցներ են բացվել, որոնցից ոմանք գուցե և սպիտակ, բայց անգույն չեն: Որովհետև սպիտակն էլ է գույն: Եվ սպիտակը բոլոր երազանքների գույնն է, նույնիսկ այն երազանքների, որ չեն իրականացել ու երբեք էլ չեն իրականանա:
Իսկ ինչո՞ւ են մարդիկ երազում: Որովհետև գիտեն, որ իրենց երզանքները չեն իրականանա: Որովհետև չեն ուզում, որ իրենց երազանքներն իրականանան: Որովհետև չեն ուզում, որ երազանքները իրականության մասը դառնան: Որովհետև ուզում են, որ երազանքները ուրիշ աշխարհում լինեն. ուր ապրում են միայն երազանքները, և անսահման լռություն է տիրում...
...Վերջապես մենք ճանաչում էինք իրար...
...Մենք լռում էինք...
...Կարևոր չէ, որ անձրև է...

Соня. Дантист

Это уже превратилось в привычку - вредную привычку. Впрочем, ничего плохого нет в том, что...
Есть! Черт бы меня побрал, есть! Зачем? Зачем каждый день делать то, что никому не нужно? Что-то, что под запретом - неформальным, конечно, но все-таки, - что-то, что не приносит никакой пользы и... Неужели я все еще на что-то надеюсь? Глупо. Я ведь совсем не этого хотел...
А, вы все еще здесь? Подслушиваете? Подслушивайте, я не против. Даже сделаю вам одолжение, начну  с самого начала, чтобы вы все поняли.
Стать врачом хотел с самого начала. Но вот только каким? - вот в чем вопрос. Мне нравилась генетика. Но родители были против. Тогда я решил стать хирургом, в тайне надеясь, что буду проводить строго запрещенные эксперименты в каком-нибудь строго секретном подвальчике. Но в десятом классе что-то пошло не так. Я вдруг увлекся макросъемкой и решил стать дантистом. Правда, одно к другому никакого отношения не имеет, но все же...
Мне не повезло: я по своей сути новатор. Эксперименты, открытия - вот что меня волнует. А какие эксперименты у дантиста? Хотя, это как посмотреть. Я ведь сделал свое открытие...
 Послушайте! Коронки, которые никогда не портятся, не ржавеют, не выходят, послушные, стойкие, вечные... Любые испытания - сахар, соль, газировка. Да что там газировка! Кислота! Им все не по чем! Это значит поставил коронку один раз, и можешь забыть о дантисте пока не понадобится еще одна. Только вот...
Я забыл, что медицина, впрочем как и все, что есть в двадцать первом веке, - бизнес. Если одной коронки хватит на всю жизнь (а может и на несколько жизней), врачи явно в убытке. То есть не врачи, а клиника. Мы-то свою фиксированную зарплату получаем (иногда даже с опозданиями), хотя раньше нам еще и проценты обещали. Но эти проценты идут в семейный бюджет владельца клиники. Следовательно, именно по его карману приходится удар, когда кто-то из нас делает что-то полезное не бизнесу, а пациенту. Нет, делать плохо - это тоже убытки. Это значит, что в нашу клинику просто не будут ходить. А вот сделать все с четким расчетом можно. Поставил коронку так, что через пять-семь лет ее придется менять, и знаешь, что через несколько лет к тебе придет пациент, которому ты говорил "Прощайте", но имел в виду "До свидания". Дело в том, что когда коронка неожиданно портится и есть становится крайне неудобно (есть - главное, что мы делаем за всю свою жизнь), люди начинают паниковать. Куда деться?! Начинают вспоминать, кто им ставил коронку в прошлый раз - пять-семь лет назад. Находят пожелтевшую визитку, звонят и вздыхают с облегчением, когда вы назначаете им прием. Вот это называется постоянный клиент. Здесь есть еще один плюс: с каждым годом цены на те или иные услуги растут. Ничего личного, только бизнес.
А если коронка вечная... Это как продавать батарейки и создать вечный двигатель. Бьешь по своему же собственному бизнесу. Поэтому мои вечные коронки сразу же запретили. По крайней мере в нашей клинике (наш босс думает так: "Мой дом, мои законы", а на медицину ему наплевать). Я подумывал о том, чтобы уволиться и пойти работать в другую клинику. Но во всех частных клиниках такие же в-умные частники, как мой босс. А в государственных врачам платят столько же, сколько нашему младшему санитару, а у меня тоже, извините, жена и дети.
Еще у меня была такая идея: а что если объявить о своем открытии, записать его, зарегистрировать, все как положено, а потом продать патент кому-нибудь за полмиллиона долларов, купить жене шубу, а себе машину и продолжать спокойненько работать. И пусть у кого-нибудь другого будут проблемы с начальством.Возможно, правительство заинтересуется моим открытием (как будто оно вообще чем-то интересуется), откроет целую стоматологическую клинику, где будут ставить мои супер коронки, может даже клинику назовут моим именем. А может меня пригласят туда работать главврачом и будут платить вдвое больше, чем платят сейчас. А если даже не пригласят работать, у жены все равно будет шуба, у меня машина и фиксированная зарплата, на которую мы и так неплохо живем.
Я как-то сказал это все старшей медсестре. Но она посмотрела на меня, как на сумасшедшего и посоветовала показаться психологу, а лучше психиатру. А потом ко мне пришел главврач (который и лечить-то толком не умеет, поэтому мы его называем менеджером, хотя он записан как главврач) и посоветовал мне забыть о своих коронках. Он сделал пару недвусмысленных намеков, даже бровями повел так, как только в фильмах бывает, и я понял, что медицина теперь даже не бизнес. Это уже мафия (хотя сейчас любой бизнес - мафия). Пришлось забыть о вечных коронках. Хотя я все еще каждое утро начищаю их до блеска. Именно это бесит меня больше всего!
Хотя... Вам, наверное, интересно будет послушать эту историю. Не потому что я суперинтересня персона, сам знаю. что теперь и гроша ломаного не стою ни как врач, ни как человек. Но коронки... Знаете, один раз я все-таки...
Ко мне вошла женщина. Не молодая, но и не старая. Она была одета как-то странно, как будто это ее совсем не волновало (надо же! а я думал таких женщин больше нет). И смотрела она на меня очень странно, будто хотела что-то понять.
-Здравствуйте, - что еще я мог сказать?
А она как-то странно ответила, точнее спросила:
-Вы хороший врач?
Я опешил.
-Да, - стандартный ответ. Мог бы сказать, что лучший дантист в этой клинике, ну да коллег унижать не стоит.
-Нет вы не поняли, - сказала женщина. - Я пвторю вопрос: вы хороший врач?
И прежде чем я успел открыть рот, она продолжила:
-Понимаете, мой муж умер два года назад и оставил мне массу долгов. Я погасила все, но денег на "черный день" больше не осталось. А сегодня и есть этот черный день. Наши зарплаты сократили на 10%-ов, а цены, наоборот, выросли вдвое, теперь даже на колготки денег тратить не хочется. А у меня двое детей и оба подростки. А вы, наверное, знаете как трудно сейчас с детьми, особенно когда они вот-вот кончат школу - репетиторы, выпускной вечер, влюбленности, подарки. У меня один мальчик и одна девочка. Дочка... А девочки обходятся чуточку дороже, чем мальчики. Ну да ладно. Я все ради них сделаю. Только вот... Понимаете, мне нужен честный ответ. Если вы поставите мне коронку, которая заржавеет уже завтра, я не смогу придти к вам через год, и заплатить за еще одну, даже если вы сделаете мне 70%-ную скидку, как особому клиенту (хотя я вовсе не особенная). Мне нужна такая коронка, чтобы... Знаете? Как любовь. С этого момента и до конца. "Покуда смерть не разлучит нас". Хотя, с коронкой человека даже смерть не разлучит.
-Знаете... - слова почему-то застряли в горле (не знал я, что такой впечатлительный, а еще хирургом стать хотел), - я не хороший врач, а очень даже плохой. Я только-только начинаю понимать, что оказался не в том месте, где надо. Мне надо было стать генетиком и заниматься своими экспериментами. Ну, или хирургом на худой конец, хотя сейчас мне кажется, что и хирург из меня получился бы никакой. Вот, вы только пару слов сказали, а у меня уже руки дрожат. Какой из меня хирург? Нет, генетика - это мое. А дантист... Коронки, мосты, рентгены, чем-то похожие на макросъемку... А я-то думал, какая между ними связь... Я плохой дантист. Но у меня есть то, что вам нужно. Коронки... Вечные коронки... Верные... Чтоб прямо сейчас и до самой-самой смерти. Как любовь.
-А сколько они стоят? - спросила женщина. - Сколько стоит любовь простой коронки?
-Нисколько. Любовь дают задаром. К тому же они запрещены. Не потому что опасны, нет, просто они слишком хороши для нашего делового века. Как и вечная любовь. Правда, я еще не пробовал их ставить никому, но уверен, что вам они понравятся. Поставлю вам коронку и уйду из клиники, потому что это не мое.
...Это был единственный пациент, которому я поставил эти коронки. Я не ушел из клиники, как обещал, мужества не хватило. Все-таки у меня жена и дети. Но начиная с того момента, как дверь за ней тихонько закрылась, и до сих пор я жду ее. Прошло уже семь лет,  ее все нет. И иногда мне кажется, что я не такой уж плохой дантист. А иногда я думаю, может коронка сломалась, а она не пришла, потому что еще тогда, с самого начала, сказала, что не придет через год. Ну так кто я? Новатор, или все-таки человек, которому давно пора к психиатру?
Интересно, сколько длится вечная любовь коронки?

Սոնա: Սպանել, կենդանացնել, ներել...

Այդ սրճարանը շատ հարմար էր: Նախ շատ էժան էր, երկրորդ՝ գտնվում էր այգու խորքում, այստեղ քիչ մարդ էր գալիս, ու կարող էիր վստահ լինել, որ ոչ ոք ականջ չի դնում քո խոսակցությանը:
Բագը շատ հոգնած էր երևում: Դանդաղ խմում էր գարեջուրը ու անընդհատ քորում դունչը: Երևում էր, որ ուզում է շուտ տուն հասնել, սափրվել, ցնցուղ ընդունել, մարդավարի տեսք ստանալ: Բայց ինձ տեսնել ավելի շատ է ուզում, դրա համար էլ եկել է:
Մի ամիս Բագին չէի տեսել: Որտե՞ղ էր: Մեկուսարանում, ահա թե որտեղ: Խուլիգանության համար մի ամիս պատիժ էր կրում: Այսինքն մի ամիս չէ, ընդհամենը տասնհինգ օր: Բայց <<օրինակելի>> վարքի համար պահեցին մի ամիս: Բայց թե ուզում եք անկեղծ ասեմ, ինձ որ մնար, էլի մի ամիս կպահեի: Ախր աչքերից էր երևում, որ դեռ չի հանգստացել:
-Հը՞, ո՞նց են, - վերջապես հարցրեց նա:
-Վատ են, Բագ, վատ են: Տղան, որին դու ծեծեցիր, արդեն մի ամիս է հիվանդանոցում է: Մայրը անընդհատ լաց է լինում, իսկ հայրը... Սա արդեն դատարանների դռներն է թակում:
-Թող թակի, թքած ունեմ:
-Բագ, տղան մի ամիս է հիվանդանոցում է, ասում եմ:
-Գիտեմ ես դրա հիվանդանոցը: Ամեն մի փոքրիկ վերքի համար բժիշկ են կանչում: Փսլնքոտ... Գնացե՞լ ես նրա մոտ:
-Մի անգամ, ամենասկզբում: Բայց ինձ ասեցին, որ էլ չերևամ էդ կողմերում... Ես էլ չերևացի...
-Քեզ չասեցի՞ չգնաս: Չես լսում, երբեք չես լսում:
-Բագ...
-Լավ: Թող այդ: Ես ուրշ բան էի հարցնում: Ո՞նց են:
-Ովքե՞ր:
-Մաման-պապան:
-Պապադ աեց, որ հենց վերադառնաս, քեզ ռազմական ուսումնարան է ուղարկելու: Ինչ-որ ծանոթ էլ ունի, գեներալ է, կամ նման մի բան: Մամադ համոզում է, որ հոգևոր ճեմարան ուղարկեն քեզ, քահանայություն սովորես: Բայց քեզ հազիվ ընդունեն:
-Էդ ամեն ինչը ես վաղուց գիտեմ: Մաման ամեն օր զանգում էր: Ոստիկանությունում արդեն բոլորը ծիծաղում էին, ասում՝ մամայի բալա: Էնքան զանգեց, մինչև արգելեցին: Բայց էդպես նույնիսկ ավելի լավ էր: Բայց ես քո ծնողներից եմ հարցնում:
-Ի՞մ մաման-պապան:
-Հա: Ո՞նց են: Ի՞նչ են ասում:
-Ի՞նչ պիտի ասեն:
-Չե՞ն ասում՝ էլ չշփվես Բագի հետ:
-Ասում են:
-Ո՞ւ...
-Ի՞նչ՝ ու:
-Ու դու...
-Լսող չկա: Ճիշտ է, աչքիցս ընկար, բայց էնքան չէ, որ չշփվեմ քեզ հետ:
-Աչքիցդ ընկա՞:
-Կներես, Բագ, դու էն հազվադեպ մարդկանցից ես, ում պետք չի խաբել: Դրա համար առիթը բաց չեմ թողնում ասել ճշմարտությունը: Հա, աչքիցս ընկար:
Բագը տխուր գարեջուր խմեց: Ես միայն ձողիկն էի ծամում, իսկ հյութս մնաց անձեռնմխելի:
-Ուրեմն աչքիցդ ընկա՞:
-Բագ, վերջացրու:
-Չէ, ասա, ես ուզում եմ լսել:
-Իսկ ես չեմ ուզում ոչինչ ասել: Ի՞նչ ես անելու հիմա:
-Գնալու եմ տուն, ցայվեմ ու մարդավարի քնեմ:
-Չհասկացար: Այդ տղայի հետ ի՞նչ ես անելու:
-Անունը Ռուբո էր:
-Ինձ համար միևնույն է: Ի՞նչ ես անելու նրա հետ:
-Կսպասեմ՝ հիվանդանոցից դուրս գա, եթե, իհարկե, դուրս գա, հետո հարցերը կլուծեմ:
-Բագ, էլի՞:
-Բա հո կիսատ չեմ թողնելու գործս: Ինձ փակեցին <<մարդուն ծեծելու>> համար: Բայց առաջինը՝ ինքը մարդ չի, երկրորդ՝ ես նրան չէի ծեծել, ընդամենը մի-երկու չափալախ էի տվել: Իսկ հիմա կանեմ:
-Բագ, երկու չափալախից մարդը չորս վիրահատություն չի տանում:
-Չորս չէր, մի վիրահատություն էր, հաստատ եմ ասում, համ էլ սովորական պլաստիկա էր: Ուղղակի տղային թվում էր, որ էդպես կապիկից գոնե մի քիչ կտարբերվի:
-Բագ...
-Չէ, Սոն, ինքը հաստատ խելք չի հավաքել:
-Ի՞նչ գիտես:
-Մարկն էր եկել: Ասում էր, էլի էր նույն բաները ասում: Ու առհասարակ, ինքը հիվանդանոցում ոնց որ հանգստյան տանը լինի. երբ ուզում պառկում, երբ ուզում՝ գնում: Երևում է քիչ էր երկու չափալախը:
-Բագ, էսպիսի մի բառ կա, եթե գիտես, <<ներել>>:
-Քո սիրած բառն է, չէ՞: Չէ՜, ես չեմ ներելու, ներելու բան չի:
-Դե որ քեզ լսես, էս աշխարհում ներելու բան չկա: Ամեն մի մանրուքի համար պիտի իրար միս ուտենք:
-Մանրո՞ւք:
-Հա, հենց մանրուք: Քեզ թվում է, դու առաջի՞նն ես նրա ցուցակում: Սխալվում ես: Նույնը ասում էր և Ատոմի մասին, և Հայկի, և Կարոյի, և իմ:
-Ի՞նչ:
-Հա, հենց էդպես: Հիմա ի՞նչ անեի, գնայի ատամները հատ-հատ հանեի՞, թե՞ մազերը պոկեի: Անիմաստ ժամանակի կորուստ: Ու Կարոն էլ էր նույնը ասում, ասում էր ամեն մի հիմարի խելքին չի ընկնի: Հայկն էլ, Ատոմն էլ:
-Ինչո՞ւ ինձ չէիր ասում:
-Հենց դրա համար էլ չէի ասում:
-Ինչի՞ համար:
-Նրա համար, որ դու առաջնայինը երկրորդականից չես տարբերում: Ամեն մի մանրուքից բորբոքվում ես, ու չես հասկանում, որ մեկ-մեկ էլ պետք է ներել: Կամ աչք փակել, արհամարհել: Դու էդքանը չես հասկանում: Նույնիսկ հիմա, երբ մի ամիս փակի տակ ես մնացել: Դրա համար եմ ասում՝ աչքիցս ընկար: Որովհետև չես սովորում, ո՛չ մաթեմատիկա, ո՛չ էլ կյանք: Ո՛չ ուրիշի սխալների վրա ես սովորում, ո՛չ էլ քո:
Լռեցինք: Մատուցողը մոտեցավ ու հարցրեց՝ էլի ինչ-որ բան կուզե՞նք: Բագը գլխով արեց՝ չէ, ոչինչ չենք ուզում: Նա դանդաղ խմում էր գարեջուրըմ իսկ ես ձողիկն էի ծամում:
-Իբր դու ես սովորում:
-Ի՞նչ:
-Ասում եմ, դու էլ չես սովորում: Բայց հակառակ կողմից:
Բագը չարացած ինձ էր նայում:
-Այսի՞նքն:
-Դու էլ սպանեցիր-թողեցիր քո ներելով:
-Ախ այդպե՜ս: Ո՞ւմ սպանեցի, չլինի՞ ասես:
-Քեզ, Սոնչկա, քեզ սպանեցիր:
-Իսկապե՞ս:
-Այո: Դու չգիտես, բայց դու ինձնից լավը չես:
Ես մի կողմ հրեցի բաժակը և թեքվեցի դեպի Բագը:
-Այդպե՜ս ուրեմն: Ասա, ասա տեսնեմ, ի՞նչը ես չեմ սովորել կյանքում:
Բագն էլ հրեց գարեջրի բաժակը ու թեքվեց դեպի ինձ:
-Ոչինչ էլ չես սովորել: Քեզ օգտագործում են, հետո հանգիստ մոռանում քո մասին, ու դու ներում ես: Հետո հանկարծ էլի են հիշում, գալիս, օգնություն խնդրում, դու էլի օգնում ես: Քեզ շնորհակալություն էլ չեն ասի, բայց դու էլի կօգնես: Քեզ վիրավորում են, դու աչքերդ փակում ես, քեզ հիմարի տեղ դնում: Հետո ասում, որ ներում ես: Ախր դու չես ներում, դու ուղղակի հիմարություն ես անում: Քո դեմքի արտահայտությունից երբեք չես ասի՝ քեզ այսինչ բանը դո՞ւր է գալիս, թե՞ զզվում ես դրանից: Որովհետև դու միշտ ժպտում ես, քեզ համար ամեն ինչը՝ խնդիր չկա, մինչդեռ խնդիր կա, ու էդ խնդիրը հենց քո մեջ է: Անընդհատ նույն տոնը, նույն ժպիտը, նույն խնդիր չկան, ու մի անգամ չեղավ, որ ասես՝ չէ, չեմ ներում, շատ եղավ: Չես էլ պատկերացնում, ինչքան եմ ես կատաղում դրանից: Տղա լինեիր, արդեն վաղուց նախշել էի մռութդ, բայց որ աղջիկ ես... Ինչ-որ տեղ քեզ դա նույնիսկ սազում է... Բայց ես էլի կատաղում եմ, երբ դու ասում ես՝ խնդիր չկա, ոչինչ, անցավ-գնաց, ու ինձ էլ ես փորձում սովորեցնել՝ ոնց ես ներում:
Ես ապշած նրան էի նայում: Հետո հանգստացա, մոտեցրի բաժակը ու նորից սկսեցի ծամել ձողիկը:
Նա սպսում էր իմ պատասխանին, բայց երբ տեսավ, որ միայն ձողիկն եմ ծամում, քմծիծաղ տվեց ու ասեց.
-Հը՞, չե՞ս կարող պատասխանել:
-Կարող եմ: Բայց չեմ ուզում:
-Պատասխանի: Ես ուզում եմ լսել:
Որոշեցի փորձել հյութը: Չափից դուրս քաղցր էր: Չէ, ճիշտ էի անում, որ միայն ձողիկն էի ծամում:
-Լավ, կպատասխանեմ:
Լսիր, իսկ ո՞ ասեց, որ ես էդքան հեշտ եմ ներում: Չէ՜: Ներելու համար էլ պետք է որոշակիորեն նախապատրաստվել: Ինչպես մարզիկներն են պատրաստվում: Երբեմն դրա վրա շատ ավելի ժամանակ եմ ծախսում, քան ասելու համար՝ խնդիր չկա:
Դա իմ գաղտնիքն էր, ես չէի ուզում այն բացահայտել: Բայց երևի քեզ էլ այն պետք կգա:
Կարծում ես չե՞մ ոզում երբմեն բղավել, հայհոյել, նույնիսկ ծեծել: Ախր ես հիմար չեմ, ես լավ գիտեմ, երբ են ինձ շահագործում, երբ են ստորություն անում իմ հանդեպ: Կարծում ես՝ չե՞մ ուզում ոռնալ: Է՜հ, էդ բոլորն են ուզում: Բայց քչերը գիտեն, որ սրիկայի մակարդակի իջնելու փոխարեն ուրիշ՝ շատ ավելի լավ ու արդյունավետ մեթոդ կա:
Վիրավորո՞ւմ ես ինձ: Շատ բարի: Իսկ ես քեզ կսպանեմ: Կյանքում չէ, ես հո մարդասպան չեմ: Բայց մտովի կանեմ այն, ինչ ուզում եմ:
Ես գիտեմ, որ իրավունք չունեմ ոչ ոքի սպանել: Եվ հարցը Սահմանադրությունը չէ կամ այլ քրեական օրենսգիրք: Դու իրավացի ես, խնդիր կա, ու խնդիրը նրանում է, որ եթե հիմա ես քեզ սպանեմ, հետո էլ երբեք չեմ կարողանա ուղղել սխալս: Սպանել բոլորս էլ կարող ենք, իսկ քանի՞ մարդ կա, որ կարողանում է կենդանացնել դիակներ:
Չեմ կարող... Կյանքում չեմ կարող: Իսկ մտովի՜...  Ես հոյակապ մարդասպան եմ: Իմ մեթոդները քարերով ու բռուցքներով չեն սահմանափակվում, չէ՜: Ես սիրում եմ դանդաղ ու նվաստացուցիչ մահը: Ու ցավոտ, շատ ցավոտ: Մտքում կարող եմ քեզ սպանել, հետո կենդանացել, ու նորից սպանել: Ու նորից, ու նորից. սպանել-կենդանցնել-սպանել: Ամեն անգամ ավելի ու ավելի դանդաղ, ավելի ու ավելի ցավոտ, ավելի ու ավելի գեղեցիկ: Սապնությունն էլ է արվեստ, թատրոնի պես մի բան է: Իմ թատերաբեմում ամեն ինչ պետք է հաշվարկված լինի, գեղեցիկ ու կոկիկ:
Բայց հետո հանկարծ հոգնում եմ: Հասկանում եմ, որ չափից շատ ժամանակ եմ կորցնում մի սրիկայի պատճառով, ով անգամ ներողություն խնդրել չի կարող: Է՜հ, ինձ ի՞նչ, ի՞նչ եմ անելու նրա գնացքի տակ ընկած ներողությունը: Երբ արյան ծարավս հագեցնում եմ, էլ չեմ ոզում նրան վիրավորել, ներելը հեշտ է դառնում ու պարտադիր, որովհետև, ի՞նչ իմանաս, եթե հիմա չներես, չօգնես, գուցե հետո այնպիսի մի բան լինի, որ չկարողանաս ուղղել: (Քո երազանքներում ամենակարող տիրակալ ես, բայց իրականում ոչ ժամանակն է քո հրամանին սպասելու, ոչ էլ ճակատագիրը:)
Գիտե՞ս, ցանկացած հրեշտակ մի քիչ էլ հրեշ է: Բայց հենց այդ ներքին հրեշն էլ օգնում է հրեշտակին լինել բարի: Մարդիկ էլ ներքին հրեշ ունեն, բայց չգիտեն, որ ներքին հրեշը ընդամենը նրա համար է, որ նրանք կարողանան կյանքում հրեշտակ լինել: Ավելի վատ մեզ համար, որ չենք ահսկանում այդ:
Դու ասում ես՝ խնդիր կա: Խնդիր կա, և խնդիրը հետևյալն է. ներելը շատ ավելի դժվար է, քան մարդու քիթը ջարդելը: Ներելու համար բավականին երևակայություն է պետք ունենալ, թե չէ քարկոծել բոլորն էլ կարող են, նույնիսկ կապիկները:
Բագը շշմած ինձ էր նայում: Հետո գլուխը թափ տվեց, ժպտաց ու հարցրեց.
-Ինձ է՞լ էիր սպանում:
-Քեզ հենց հիմա կախաղան եմ բարձրացնում: Պարանն էլ քո մազերից է: Մի զարմացիր, իմ երևակայության մեջ դու երկա՜ր մազեր ունես: Ես նայում եմ ոնց ես դու տանջվում ցավից, ու փորձում եմ հասկանալ՝ խեղդոցի՞ց են աչքերդ այսքան դժբախտ արտահայտություն ստացել, թե՞ նրանից, որ ինքդ քո մազերն ես քաշում: Վախենամ վերջում դու համ խեղդվես, համ էլ քաչալ մնաս:
-Սադի՜ստ, - ծիծաղեց Բագը:
-Բա տեսնո՞ւմ ես: Իսկ հիմա ասա. քո կարծիքով ես քեզ կներե՞մ:
-Սպասիր: Ես արդեն մեռե՞լ եմ:
-Հա:
-Քաչա՞լ եմ:
-Հա՜:
-Ուրեմն կներես: Լավ, գնանք արդեն: Մի ամիս է կարգին օճառ չեմ տեսել:

Սոֆի: Եվ դո՞ւ, Բրութոսսսս

-Ասա, դու համաձա՞յն ես:
-Սիրելիս, դու լավ գիտես, որ ես միայն այդ եմ ուզում: Բայց...
-Ի՞նչ բայց:
-Համաձա՞յն կլինի արդյոք Նա:
-Նրան ես կհամոզեմ:
-Վախենում եմ:
-Ինչի՞ց ես վախենում:
-Վախենում եմ, որ դու Նրան կընտրես:
-Դե, վերջացրու: Դու արդեն հիմարություններ ես ասում: Ավելի լավ է բերանդ համբույրով փակեմ:
-Սիրում եմ քեզ:
-Ես էլ քեզ, հավերժ...
Այս պահին ես արդեն պիտի նրան համբուրեի, երբ հեռվից լսվես.
-Տեեեեեե՜ր իիիիի՜մ:
Վերջ:  Ես կորցրեցի պահը: Ամենահետաքրքիր պահին ինչ-որ մեկը մեզ նորից խանգարեց: Աղջիկը կարմրեց ու թաքնվեց վարդի թփերի հետևում, իսկ ես ստիպված էի երկնքից ցած իջնել և ընդունել անկոչ հյուրին:
-Այդ դո՞ւ ես, Կլավդիուս: Ի՞նչ է պատահել:
-Տեր Բրութոս, Կեսարը հույժ գաղտնի ժողով է հրավիրում Սյունազարդ սրահում: Ձեր ներկայությունը պարտադիր է:
-Ե՞րբ, Կլավդիուս:
-Արդեն տասը րոպեից, տեր իմ:
-Սպանիր ինձ, Յուպիտեր: Ու դու միայն հիմա՞ ես ինձ այդ մասին ասում:
-Ես փնտրում էի ձեզ, տեր իմ:
-Օ՜ ամենակարող աստվածներ: Դու հասկանո՞ւմ ես, որ ես կուշանամ:
-Դրա համար, տեր իմ, պետք է վազել, ոչ թե հանդիմանել ինձ:
-Բայց...
Ես նայեցի վարդի թփերի կողմը. նա արդեն գնացել էր; Լավ, ժամանակ չկա, Կլավդիուսը իրավացի է, պետք է վազել, ոչ թե ժամանակ կորցնել:

Սյունազարդ սրահը Կեսարի ամառանոցի ամենահեռավոր սրահներից մեկն է. իսկ Կեսարի ամառանոցը բլրի գագաթին է՝ հենց Յուպիտերի տաճարի դիմաց: Կեսարնը միշտ այդ առումով կատակում էր, թե Յուպիտերն ամեն առավոտ աղոթում է իրեն՝ Կեսարին: Ի՞նչ ասեմ, հիմար կատակ է, բայց Կեսարին սազում է:
-Ավե Կեսարին:
-Չէ, չէ, տղաներ, այդպես չեղավ: Պետք է ասել. <<Ավե Մեծն Կեսարին>>: Նորից, երեք, չորս:
-Ավե Մեծն Կեսարին:
-Այ, այդպես: Ավե ինձ:
-Ավե Մեծն Կեսարին:
Ես ուշացել էի, բայց ժողովը դեռ չէր սկսվել. երևում է, ինձնից բացի էլի ուշացողներ կային:
Կեսարը նայեց ինձ պառաված գիշանգղի հայացքով և փաթաթվելով կեսարական կարմիր թիկնոցի մեջ՝ ասաց.
-Եվ դո՞ւ, Բրութոսսսսս...
Օ ո՜չ: Միայն թե ոչ այդ անտանելի <<Բրութոսսսսսսս>>-ը: Ամեն անգամ, երբ նա այդպես էր ասում, ես ուզում էի դանակահարվել, կախվել, սովից մեռնել ու պատերազմում զոհվել միաժամանակ: Կեսարն անընդհատ այդպես էր ասում՝ <<Բրութոսսսսսս>>: Այդ անվերջ սսսսս-ն ինձ պարզապես հունից հանում է: Ախր իմ անունը կազմված է ընամենը երկու վանկից և վեց տառից, ի՞նչ պարտադիր է երկու-երեք անգամ ավելի երկար դարձնել այն: Պալատում ադրեն անեկդոտներ էին պատմում իմ մասին, ասում. <<Բրութոս, անունդ քանի՞ ս-ով է գրվում՝ վե՞ց, թե՞ ութ>>: Դե արի ու ամեն անգամ բացատրի, որ քո անունը ընդամենը մի անիծյալ ս-ով է գրվում:
-Եվ ես, Կեսար... - Ես ապուշ կտրած նայում էի Կեսարին: - Ներեցեք, Կեսար, ի՞նչը՝ և ես:
-Դու էլ ես ուշանում, այդ էի ուզում ասել:
Եվ Կեսարը արհամարհական ժեստով շրջվեց դեպի այլ պալատականները: Ես ինձ այնքան նվաստացած էի զգում, որ հանդգնեցի արդարանալ:
-Բայց, Կեսար, ինձ ընդամենը տասը րոպե առաջ տեղեկացրին, որ դուք ժողով եք հրավիրում:
Կեսարը դեպի ինձ շրջվեց ու նորից նայեց ինձ պառաված գիշանգղի հայացքով: Այնպիսի տպավորություն էր, որ երկընտրանքի առջև է՝ բաբախող սի՞րտս կրծքից հանի, թե՞ կտուցով տա գլխիս, սպասի մինչև կսառեմ, ու լեշս խժռի:
-Կարծում եմ, տասը րոպեն բավական է սիրասուն Կեսարի մոտ հասնելու համար:
-Սիրասո՞ւն: Չէ հա:
Սեպտիմիլիուսն էր, Կեսարի առաջին խորհրդականը: Նա սուր միտք ուներ, վիթխարի գիտելիքներ ու չափից դուրս երկար լեզու:
Կեսարը մի պահ լռեց, զյրույթից չգիտեր, ինչ ասի: Հետո որոշեց արհամարհել բոլորին բացի, իհարկե, սեփական անձից, ու բոլորիս հրավիրեց սրահի կենտրոն՝ սեղանի մոտ: Սեղանին ինչ-որ տարօրինակ կառույցի հատակագիծ էր ներկայացված:
-Սա ի՞նչ է, Կեսար, - Սեպտիմիլիուսը այնքան ցածր էր կռացել հատակագծի վրա, որ թվում էր, թե նա հոտոտում է ինչ-որ բան հատակագծի ներսում:
-Սա, - Կեսարը հաղթական հայացքով զննեց բոլորիս դեմքերը, - մեր պալատի նոր հատակագիծն է:
-Այսի՞նքն, - հարցրեցինք բլորս միաբերան:
-Այսինքն ես ուզում եմ ձևափոխել պալատը և ամառանոցը: Սա, օրիանկ, հենց Սյունազարդ սրահի տեղում է լինելու, - և Կեսարը մատնացույց արեց մի տձև հրապարակ առավել անճոռնի շատրվանով:
-Ի՞նչ, - գոչեց Սեպտիմիլիուսը, - սա լինելու է Սյունազարդ սրահի փոխարե՞ն: Դա պարզապես խայտառակություն է, Կեսար: Պլուտոնը ստրգետնյա աշխարհում յոթ անգամ իր գահից ընկավ: Եթե մենք ավիրենք պալատը ու դրա փոխարեն կառուցենք սա, աստվածները կծաղրեն մեզ երկնքում, իսկ մարդիկ՝ երկրում: Ո՞վ է այն հիմարը, ով նախագծել է այս: Ցույց տվեք ինձ դրան: Ես կհրամայեմ մտրակել նրան այնքան, մինչև մեկընդմիշտ համոզվի, որ մուսաների համար չի ծնվել:
Կեսարը ձեռքերը խաչեց կրծքին ու ջղային նայեց Սեպտիմիլիուսին:
-Սեպտիմիլիուս, ինչպե՞ս ես հանդգնում: Ես եմ ճարտարապետը: Ինձ է՞լ ես մտրակելու:
Սեպտիմիլիուսը մի պահ ապշած նայեց Կեսարին, հետո հանկարծ սկսեց հռհռալ:
-Ծիծաղո՞ւմ ես, - Կեսարն ավելի զայրացավ:
-Կեսա՜ր.... Դո՞ւ ք եք ճարտարապետը: Ուրեմն կարող ենք հենց հիմա դեն նետել այս մուսաների անարգանքը և գնալ ճաշելու: Այնքան ծիծաղեցի, որ ախորժակս բացվեց: Ձեր կատակը պարզապես հիասքանչ էր, Կեսար:
-Ի՞նչ կատակ, ի՞նչ ես ասում, ցնդե՞լ ես, ի՞նչ է, - Կեսարը արդեն չգիտեր, հրամայեր քառատե՞լ Սեպտիմիլիուսին, թե՞ պարզապես հոգեբուժարան ուղարկեր:
-Ասում եմ, որ ճարտարապետությունը ճարտարապետներին թողնեք, սիրելի տիրակալ, ձեր ի՞նչ գործն է ճարտարապետությունը: Դուք քաջարի զինվոր եք, ձեր գործը հայրենիքը պաշտպանելն է: Իսկ ճարտարապետությունը թողեք նրանց, ովքեր գոնե մի քիչ գլուխ են հանում դրանից:
-Ի՞նչ, - Կեսարը խարույկի վրա թողած կաթսայի պես եռում էր: - Ախ դու հանդո՜ւգն: Ափսոս, որ մահամերձ հորդ երդվել էի չգլխատել քեզ, թե չէ արդեն վաղուց գլուխդ կզարդարեր իմ նիզակը:
-Իսկ ձեր կարծիքով ինչո՞ւ եմ ես այսքան քաջ, - քմծիծաղ տվեց Սեպտիմիլիուսը՝ դիմելով բոլորին:
-Լռիր, գարշելի, դու ամեն ինչ արեցիր ինձ զայրացնելու համար: Իսկ դուք ի՞նչ կասեք, պալատական այրեր: Անճոռնի՞ է իմ նոր պալատը:
-Այո, - միաբերան ասեցին բոլոր պալատականները. բոլորն էլ համամիտ էին Սեպտիմիլիուսի հետ, պարզապես սպաում էին, որ նա առաջինը ջղայնացնի Կեսարին:
Հետո Կեսարը շրջվեց դեպի ինձ.
-Եվ դո՞ւ, Բրութոսսսս...
Ոտքերս թուլացան. նորից այդ գիշատիչ հայացքը, այդ անտանելի <<Բրութոսսսս>>-ը: Ես չեմ դիմանա:
-Ի՞նչ՝ և ես, Կեսար, - կմկմացի ես:
-Դու է՞լ ես այդպես կարծում:
Ի՞նչ ասեի, ասեի, որ նախագիծը հիասքա՞նչ է, ախր ես դա ինձ չէի ների: Բայց մյուս կողմից, եթե հիմա բարկացնեի նրան, նա կարգելեր իմ հարսանիքը: Ի՞նչ անեի:
-Ես... ես... ես... ես...
-Ես այդպես էլ գիտեի, - աչքերը կկոցեց Կեսարը: - Թուլամորթ: - Հետո նա դիմեց մնացած պալատականներին. - Իմացեք, անկախ ամեն ինչից շինարարությունը կսկիսվի վաղն արևածագին: Ես ադպես ասեցի: Ավե ինձ: - Ու հաղթական քայլվածքով հեռացավ:
-Մեզ այդ էր մնում միայն պակաս, - դժգոհեց փնթփնթան Սիկելիուսը և ուշադիր նայեց հատակագծին: - Տեսեք, ինչ է ստացվում, - հանկարծ գոչեց նա, - ըստ հատակագծի իմ սենյակի տեղում կառուցվելու է արտաքնոց: Դա պարզապես սարսափելի է:
-Իսկ իմ սենյակի փոխարեն՝ գրադարա՞ն, - զարմացավ ծերուկ Միլենիուսը: - Դե ասա, ինչի՞ն է Կեսարին պետք գրադարանը: Ախր նա իր ողջ կյանքի ընթացքում միայն իր մեմուարներն է կարդացել:
-Մեր Կեսարն այդպիսին է, - ծաղրեց Սեպտիմիլիուսը, - նա միշտ ասում է. <<Եկա, տեսա, հաղթեցի>>: Իսկ ես ուղղում եմ նրան. <<Եկա, տեսա, փչացրեցի>>:
-Շատ ճիշտ ես ասում, - բռունցքը սեղանին տվեց հաղթանդամ Պարիմիոսը:
Ես նայեցի հատակագծին. վարդերով պարտեզի փոխարեն պիտի կառուցվեր բանջարանոց: Կեսարն ուզում էր, որ իր սիրած վարունգները աճացնեին հենց իր պալատում: Այս նոր պալատում վարդերի համար տեղ չկար:
Սրահ մտավ Կլավդիուսը:
-Ինչպե՞ս են գործերը, - նա դանդաղ մոտեցավ մեզ:
-Սա պարզապես հրեշավոր է, - գլուխն օրորեց Սեպտիմիլիուսը, հետո ծիծաղելով ավելացրեց, - Կլավդիուս, քո սենյակի փոխարեն մեծ պատշգամբ են կառուցելու:
-Ահ, այդ նոր հատակագիծն եք զննում, - հորանջեց Կլավդիուսը:
-Դու որտեղի՞ց գիտես, - զարմացավ Պարիմիոսը:
-Բոլորն էլ գիտեն: Հույժ գաղտնի ժողովների մասին ծառաներն իմանում են այն ժամանակ, երբ իմաստուն այրերը դեռ չեն էլ հավաքվել: Իսկ եթե գիտեն ծառաները, բոլորն էլ կիմանան, - բացատրեց Կլավդիուսը:
-Իսկ դու գիտե՞ս, որ շինարարությունը սկսվելու է վաղն արևածագին, - հարցրեց Սիկելիուսը:
-Ոչ, տեր իմ, Կեսարը փոխել է որոշումը, - ժպտաց Կլավդիուսը, - շինարարությունը կսկսվի այսօր կեսգիշերին:
-Այդ ե՞րբ հասցրեց ծեր մակաբույծը, - վեր թռավ Սեպտիմիլիուսը:
-Հենց նոր, - ուսերը թոթվեց Կլավդիուսը: - Նրա մոտից եմ գալիս: Ձեզ է կանչում, տեր Բրութոս:
-Արդեն գնում եմ, - ես արդեն ուզում էի գնալ, բայց Սեպտիմիլիուսը կանգնեցրեց ինձ:
-Բրութոս, մենք կարծում ենք, որ այս խնդիրը շատ պարզ լուծում ունի:
-Ի՞նչ լուծում:
-Չկա Կեսարը, չկա խնդիրը: Մենք ուզում ենք դավադրություն կազմակերպել ու սպանել նրան:
-Այդ ե՞րբ հասցրեցիք որոշել, - աչքերս թռան ճակատս:
-Է՜հ, միամիտ, դու չգիտե՞ս, որ նախարարները կարողանում են միմյանց մտքերը կարդալ: Թե չէ որ ամեն դավադրություն Կեսարի պես <<գաղտնի>> ժողովներում քննարկեինք, հեղաշրջում չէր լինի:
-Հաստատ, - հաստատեց Կլավդիուսը: - Ցանկացած պալատում էլ ծառաներ կան, ուրեմն գաղտնի ժողով լինել չի կարող:
-Հիմա ասա ինձ, Բրութոս, - շշնջաց Սեպտիմիլիուսը, - դու մեզ հե՞տ ես:
-Գժվե՞լ եք, ի՞նչ է, - բղավեցի ես:
-Այսինքն՝ այո՞:
-Իհրակե ո՛չ: Ինչպե՞ս կարող եմ ես դավաճանել մեկին, ով հոր պես սիրում է ինձ:
-Սիրում է քե՞զ, - բլորը սկսեցին անճոռնի հռհռալ: - Միամիտ տղա, այդ պառավ ագռավը միայն իրեն է սիրում: Իսկ քեզ վրա թքած ունի, Բրութոսսսսս...
Ես չդիմացա: Կեսարն, իհարկե, սրիկա էր, բայց չէ՞ որ նա էր ինձ դաստիարակել:
-Վերջացրեք, ես չեմ ուզում ոչինչ լսել: Թող ինձ, ծերուկ, ես գնում եմ, Կեսարը սպասում է ինձ:
-Լավ, գնա, - Սեպտիմիլիուսը բաց թողեց ինձ, - բայց ոչինչ չասես նրան, տղա: Իսկ եթե ասես, նա միևնույն է քեզ չի հավատա: Նրա մտքովն անգամ չի անցնում, որ ինչ-որ մեկը կարող է սպանել ցանկանալ <<սիրասուն>> Կեսարին:
Ես դուրս վազեցի սրահից: Իհարկե, Կեսարը ինձ չէր հավատա, բայց միևնույն է պետք է զգուշացնեի նրան:
-Կեսա՜ր:
-Դե վերջապես, Բրութոսսսս: Ինձ քո օգնությունն է պետք:
-Ի՞նչ է պատահել:
-Կարմի՞ր թիկնոցը, թե՞ ձիթապտղագույնը:
-Ի՞նչ:
Կեսարը կանգնած էր զգեստապահարանի առաջ ու նայում էր մեկ կարմիր տոնական թիկնոցին, մեկ գարշելի ձիթապտղագույնին, նրա սիրած թիկնոցն էր:
-Ես էլ եմ կարծում, որ ձիթապտղագույնն ավելի լավն է, - վերջապես որոշեց նա:
-Ինչ-որ տո՞ն է լինելու, - հարցրեցի ես:
-Չգիտե՞ս, իմ հարսանիքն է:
-Ե՞րբ, Կեսար:
-Վաղը:
-Բայց վաղը սկսվում է շինարարությունը:
-Է՜, հետո՞ ինչ, մեկը մյուսին չի խանգարում:
-Իսկ ո՞վ է հարսնացուն:
-Անունը չգիտեմ: Բայց այսօր տեսա, ինչպես էիք դուք զբոսնում այգում, ու որոշեցի ամուսնանալ նրա հետ:
-Օ պերճալի Վեներա, այդ ի՞նչ ես ասում: Պետք է զգուշացնել նրան:
-Այո, գնա ու ասա, որ պատրաստվի, ժամանակ չմնաց:

Ինչպե՞ս նա կարող էր այդպես վարվել ինձ հետ: Ախր տեսել էր, ինչպես ենք զբոսնում միասին, երևի գիտեր, որ սիրահարված եմ, ինչո՞ւ որոշեց ամուսնանալ հենց նրա հետ: Ինչպե՞ս կարող էր այդպես վարվել: Հանկարծ հիշեցի Սեպտիմիլիուսի խոսքերը, որ Կեսարը իրենցի բացի ոչ մեկին չի սիրում: Մի՞թե չարախոս ծերուկն իրավացի էր:
-Սիրելի՜ս...
Շնչակտուր վազում եմ նրա սենյակը:
-Սիրելիս, Կեսարը ուզում է ամուսնանալ քեզ հետ... Այս ի՞նչ ես անում:
-Ես չեմ կարող այդպես ապրել, Բրութոս: Ես գիտեմ, որ Կեսարը որոշեց սպանել ինձ: Ես չեմ սապսի հարսանիքին, հենց հիմա դաշույնը սիրտս կխրեմ:
-Դու որտեղի՞ց գիտես:
-Բոլորն էլ գիտեն: Մայրիկս արդեն գնացել է դերձակի մոտ զգեստի հետևից: Երբ նա վրեդառնա, մահվան աստվածը արդեն  իմ հոգին Պլուտոնի թագավորությունը կտանի: Հուսով եմ, գոնե ստորգետնյա աշխարհի տիրակալը մի քիչ ավել գթասիրտ կլինի իմ հանդեպ:
-Գժվե՞լ ես, ի՞նչ է, քեզ թվում է, որ ես թույլ կտամ, որ դու այսպես մահանա՞ս:
-Բա ի՞նչ ես անելու: Չէ՜, ես միշտ էլ գիտեի, որ դու նրան կընտրես: Հեռու գնա, մի խանգարի ինձ:

Պալատականները հավաքվել էին Ջահերով սրահում: Սեպտիմիլիուսը առաջնորդում էր ժողովը:
-Սեպտիմիլիուս, ես միանում եմ ձեզ, միայն թե շուտ արեք, ինչ անում եք:
-Բրութո՞ս, - բոլորը զարմացած ինձ նայեցին: - Ինչո՞ւ հանկարծ որոշեցիր...
-Ի՞նչ տարբերություն, ես ուզում եմ սպանել Կեսարին, և դա է կարևորը:
-Լավ, արի, նստիր: Նա հիմա կգա: Կլավդիուսը գնաց, որ կանչի նրան գաղտնի ժողովի:
-Բայց միայն Կեսարն է նշանակում գաղտնի ժողովները:
-Այո, դրա համար Կլավդիուսը կասի, որ ինքն է նշանակել, և մենք սպասում ենք: Ի՞նչ պիտի հիշի, որ ոչ մի ժողով էլ չի նշանակել: Նա հիմա չափազանց զբաղված է, շուտով նրա հարսանիքն է:
-Գիտեմ...
Կեսարը շատ շուտ եկավ. նա չէր սիրում ուշանալ և տանել չէր կարողանում ուշացողներին:
Բայց այն մի քանի րոպեների ընթացքում, երբ բլորը լռում էին ու սպսում նրան, ես մտածում էի: Ինչո՞ւ, ինչո՞ւ էր ինձ դաստիարակում, սովորեցնում, կրթում, մեծացնում, եթե այդպես պիտի վարվեր ինձ հետ: Միշտ դժգոհ էր, ստորացնում էր ինձ, ասում, որ հիասթափված է: Բայց ինչպե՞ս կարող ես հիասթափվել, եթե երբեք էլ գոհ չես եղել: Ու միշտ այդ անտանելի <<Եվ դո՞ւ, Բրութոսսսսսսսս>>-ը: Չէ, ես հաստատ ճիշտ եմ վարվում: Եթե այդպես չանեմ, պարզապես կխելագարվեմ: Ավելի լավ է դավաճան ու հայրասպան լինեմ, քան մի թուլամորթ, ով պատրաստ է անվերջ ու անվերջ ստորանալ մեկի առջև, ով բնավ դրա կարիքը չունի:
Երբ Կեսարը մահանա, հաստատ Սեպտիմիլիուսը և մնացած բոլորը կսկսեն պատերազմել գահի համար: Ամեն մեկը մի բան կպահանջի: Ամեն մեկը կփորձի ազատվել մյուսից: Ես այդ ամենը շատ լավ գիտեմ: Ինձ էլ կհարցնեն, ինչ եմ ուզում: Իսկ ես միայն մի բան եմ ուզում: Որ քերականության մեջ նոր կանոն մտցնեն. բառավերջում մի ս-ից ավելի գրելն ու արտասանելը արգելվում է: Եվ թող դա կոպիտ քերականական և ուղղագրական սխալ համարվի, այնքան կոպիտ, ինչպես, ասենք, սեփական անունը փոքրատառով գրելը: Այդ ժամանակ ոչ ոք էլ չի խեղաթյուրի իմ բազմաչարչար անունը, որը գրվում է ընդամենը մի ս-ով:

Երբ ես հարվածեցի նրան, նա աչքերը չռեց ու արյունը թքելով հազիվ ասաց.
-Եվ դո՞ւ, Բրութոսսսսսս...
-Հատկապես ես, ծերուկ: Հա, ու իմիջի այլոց, իմ անունը գրվում է մի ս-ով: Իսկ դու պարզապես սրիկա ես, որ որոշեցիր ինձնից խլել իմ սերը: Եվ պարզապես հիմար ես, եթե կարծում էիր, որ ես հանգիստ կթողնեմ քեզ անել այն, ինչ ուզում ես:

Դարեր հետո կասեն, որ ես դավաճանեցի մեծն Կեսարին: Բայց ես հո լավ գիտեմ, որ ամեն ինչ ճիշտ էի արել: Պաշտպանեցի արժանապատվությունս, պաշտպանեցի անունս, պաշտպանեցի սիրելիիս: Իսկ մնացածը կարևոր չէ:
Հա, ու մի բան էլ, քերականության այն կանոնը, որն այնքան շատ էի ուզում, արդեն ընդունել են: Դե թող մեկն էլ փորձի ասել <<Բրութոսսսսսսսս>>.... 

Соня. Прости, Крис, но я не такой, каким ты меня видишь. (Фанфик на книгу Кристофера Паолини "Эрагон")

 

Первой появилась Арья. Точнее не Арья, а Фирнен, потому что Арью с такого расстояния Эрагон не увидел даже при всех его эльфийских финтифлюшках. А вот Фирнен стремительно приближался. Он стал больше и летел теперь быстрее, и Эрагону показалось, что даже чешуя его сверкает ярче, несмотря на то, что солнце еще не встало.
“Фирнен появился на горизонте раньше солнца”, – услышал Эрагон мысленное пение Сапфиры и почувствовал, как в ее груди поднимается уже почти забытое, но бережно охраняемое чувство. Сам же Эрагон никогда не пытался забыть то чувство, которое теперь обжигало все его нутро, заставляя кровь бешено стучать в висках, а сердце – в груди.
Фирнен сделал несколько кругов в воздухе, а потом плавно приземлился в десяти шагах от Эрагона и Сапфиры.
Сапфира пустила в воздух столб огня, приветствуя изумрудного дракона. Фирнен ответил ей тем же, а потом прижал голову к земле, чтобы Арье было удобно спуститься. А вот и она, Арья… На ней была легкая зеленая туника и брюки такого же цвета. И только диадема на ее голове выдавала, что это не лесная нимфа, а королева эльфов. Эрагон улыбнулся ей одними глазами, она улыбнулась по-настоящему, но в глазах ее проскальзывало тщательно скрываемое беспокойство. Впрочем Эрагона это не волновало. Он смотрел на Арью как-то слишком пристально и каждую секунду отмечал про себя, что она стала еще прекраснее, хотя раньше Эрагону казалось, что это невозможно. Сапфира ласково прижалась носом к носу Фирнена, а потом нежно укусила его за ухо. Он ответил ей тем же. Казалось они уже забыли год разлуки и теперь ворковали, как влюбленные птенцы, которые вместе засыпают и вместе просыпаются на рассвете. Эрагон же, напротив, не подошел к Арье, даже не поприветствовал ее, не помахал ей рукой, не поклонился. Она тоже не подходила: хотела, чтобы он подошел первым. Эрагон отлично понимал, что его поведение просто неприлично, но все же оставался на месте. Он знал, что через несколько часов они с Арьей будут вместе, и тогда он сможет сделать все, что должен делать юноша, который страстно любит девушку, но вынужден был целый год терпеть разлуку. Но это будет через несколько часов, а теперь Эрагону следовало быть сдержанным и холодным, чтобы давно ожидавшее его и наконец обретенное счастье потом казалось еще слаще.
Вторым был Роран. Он прискакал верхом на Сноуфайре. Эрагон знал, как его двоюродный брат не любит ездить верхом, в частности после Ароуза. Собственно Сноуфайра он оставил только в память о кузене. И то, что он наконец оседлал жеребца, говорило о многом: о том, что он соскучился, что не ожидал увидеть Эрагона так скоро и что, черт побери, именно этого он хотел весь этот год. Роран так крепко сжал поводья, что Сноуфайр встал на дыбы и чуть не скинул своего всадника. Роран с трудом удержал равновесие, но в конце концов благополучно оказался на земле. В следующую секунду он уже обнимал Эрагона, повторяя:
-Эрагон, братишка!
Потом он отстранился от брата, посмотрел ему в глаза, словно проверяя действительно ли это Эрагон, или он напрасно оседлал Сноуфайра. Убедившись наконец, что перед ним именно Губитель Шейдов, он снова обнял брата.
-Братишка! Когда мы расставались, ты так говорил, что мне показалось, что ты оставляешь Алагейзию навсегда. Видимо я что-то не допонял, я даже не думал, что ты так скоро вернешься. И я так рад, что я такой дурак!
“Нет, Роран, – подумал Эрагон, и Роран услышал его мысли, – ты не дурак. Это я дурак. Но теперь я исправился”.
-Не знаю, о чем ты, – сказал Роран, не разжимая объятья, – но это не важно. Важно то, что ты вернулся! – Потом граф Паланкара наконец заметил эльфийку. Арья стояла в стороне и следила за ними. – Ба! И Арья здесь! Приветствую тебя, королева! А почему ты не подходишь?
Арья подошла к братьям, поприветствовала Рорана, потом Эрагона – более холодным тоном, потом снова отошла на несколько шагов и отвернулась, будто бы наблюдая за Сапфирой и Фирненом.
“Ничего, любимая, уже очень скоро”, – подумал Эрагон.
-Смотри ка, у них все просто отлично! – улыбнулся Роран, увидев в небе драконов. – Привет, Сапфира! Здравствуй, Фирнен! – он помахал драконам рукой.
Сапфира радостно взревела, приветствуя его, Фирнен снова пустил в небо столб огня: теперь это у него получалось намного лучше, чем год назад, и он был рад пощеголять перед Сапфирой при первом же подходящем или неподходящем случае.
Наконец драконы опустились на землю: Фирнен позади Арьи, а Сапфира между Рораном и Эрагоном. Арья не смотрела на Эрагона, взгляд ее переходил с Сапфиры на Рорана и обратно. Но первой она обратилась именно к Эрагону.
-Зачем ты позвал нас, Эрагон?
Эрагон только покачал головой. Арья и Роран переглянулись: теперь оба были в явном замешательстве.
-Мы кого-то ждем? – первым свою догадку озвучил Роран.
Эрагон кивнул.
-Но кого? – брови Арьи взметнулись вверх: неужели появился еще один всадник?
Эрагон молчал. Роран смотрел то на Арью, то на Сапфиру, будто школьник, который не выучил урок и теперь просит, чтобы ему подсказали. Сапфира носом ткнула Рорана в бок, как бы подсказывая ему.
-Муртаг! – сказали Арья и Роран одновременно.
Эрагон улыбнулся.
-Не думаю, что он придет, – Арья скрестила руки на груди.
“Уже пришел”, – услышали они мысленный голос Фирнена, который смотрел куда-то вдаль.
На горизонте появился красный дракон. Солнце медленно поднималось с другой стороны, и когда его лучи освещали кровавую чешую дракона, казалось, что солнце встает и на востоке, и на западе. Торн летел очень медленно, будто сомневаясь в чем-то. Он приземлился довольно далеко от собравшейся компании. Муртаг легко спрыгнул со спины своего дракона и тут же вынул из ножен Заррок. Арья тоже выхватила свой меч, а Роран сжал рукоять молота. Но Эрагон так строго посмотрел на сводного брата, что Муртаг спрятал меч и медленно пошел к ним, виновато опустив голову. Торн медлил. Он посмотрел на драконов. Фирнен оскалился, но Сапфира уверенно кивнула красному дракону, и тот медленно пошел за своим Всадником. Наконец Муртаг и Торн присоединились к ожидавшей их компании, хотя встали чуть в стороне.
Наконец Эрагон заговорил.
-Здравствуйте, Муртаг и Торн, Арья и Фирнен, Роран.
-И Сноуфайр, – добавил Роран.
Муртаг прыснул, Арья с упреком посмотрела на Рорана, а Эрагон улыбнулся и продолжил:
-Рад снова видеть всех вас. Надеюсь все вы в добром здравии и…
-Перестань! – не выдержала Арья. – Ты ведь позвал нас всех сюда спустя год не для того, чтобы спросить о нашем здоровье! Ты хотел что-то сказать, так говори, и не тяни!
-Он и говорит, – заступился Роран за брата. – Человек не видел нас целый год, соскучился, в конце концов.
-Согласен, -  Муртаг скрестил руки на груди, – с Арьей… Я, конечно, тоже соскучился по тебе, Эрагон, но ни за что не прилетел бы сюда, если бы не думал, что тебе есть что сказать. Перспектива снова встретиться со старыми врагами меня не очень радует. – Он посмотрел на Арью и Рорана. – Без обид.
Арья нетерпеливо махнула рукой и продолжила:
-Я думала, что в Алагейзии объявился новый всадник, или что против нас готовится новый заговор! А ты молчишь, или же говоришь о каких-то глупостях! Да что с тобой, Эрагон?! Говори же!
“Все, ее терпению пришел конец. И в этом виноват я. Но так даже лучше. Теперь, когда конец пришел всему, можно начать все с чистого листа”.
-Хорошо, – Эрагон сделал шаг вперед, – я буду говорить. Но вам придется быть терпеливыми, потому что говорить я буду долго.
Он окинул взглядом всех присутствующих. Арья стояла, поджав губы, и ждала, когда же он все-таки начнет.
Роран внимательно слушал, иногда переступая с ноги на ногу. Муртаг все еще сжимал рукоять Заррока, но было видно, что он не собирается перебивать сводного брата.
-Ну так слушайте, что я вам скажу. И ты тоже слушай, Крис, ведь тебя я тоже пригласил сегодня на мою исповедь.
Галбаторикс умер, война закончилась, и я подумал: “Это конец”. Я тогда не понял, что это только начало, начало нашей жизни, начало моей жизни. Насуада стала королевой и все у нее получалось просто прекрасно. В мудрости Арьи я не посмел бы усомниться никогда, так же, как и в том, что Роран будет счастлив с Катриной и своей малышкой – со мной, или без меня. Он заслужил счастье…  Муртаг улетел… Я позволил ему улететь… И мне показалось, что я больше никому на этом свете не нужен. Не смотрите на меня так и, пожалуйста, не перебивайте. Да, мне казалось, что я никому не нужен. Но я не понимал, что теперь я нужен тому, кому я должен был уделять немного больше внимания, о ком я всегда думал, но не так, как следовало бы. Я был нужен самому себе. Не удивляйтесь, это чистая правда!
Только теперь я понимаю, каким я был нерадивым учеником. Ведь меня все чему-то учили, учили тому, что я сам должен был понять, но я не понимал и не понял даже после того, как мне все наглядно объяснили. Вы мне все объясняли, друзья мои, а я оказался настоящим тупицей…
Глядя на тебя, Роран, я должен был понять, что есть на свете мужественные люди, люди, которые идут до конца и не сомневаются в своей правоте. Не сомневаются, потому что,  черт побери, они правы! Правы во всем! Правы, когда ненавидят. Правы, когда убивают. Но особенно правы, когда любят…
Глядя на вас,  Муртаг и Торн, я должен был понять, что есть на этом свете страдание похуже того, что испытываю я. Что на самом деле я никогда не страдал, а лишь придумывал всякие сложности, когда все было до боли просто.
Арья… Я должен был с самого начала понять, что в мире есть нечто большее, чем бесконечная война и необходимость быть или победителем, или проигравшим! Я должен был это понять, еще когда впервые увидел тебя в Гиллиде.  Но я не понял этого, ни тогда, ни потом, ни даже в самом конце.
Друзья мои, вы преуспели во всем: в страданье и в счастье, в мудрости и в величии. А я ничего так и не добился. Я хотел быть сильным, но всегда был недостаточно сильным. Хотел быть храбрым, но всегда сомневался. Хотел быть решительным, но все думал тогда, когда надо было действовать. Я вечно был вторым: вторым после Сапфиры, вторым после Арьи, вторым после Муртага, и даже после тебя, Роран. Особенно после тебя. Я переживал, что недостаточно ловок в фехтовании и недостаточно сведущ в магии, но я не понимал, что в самом главном вопросе я даже не второй, а самый последний. В жизни…
Я хотел быть мудрым… Все мудрил, мудрил, а умнее не стал. Хотел быть преданным и верным, но был эгоистом. А хуже всего то, что даже эгоистом нормальным я не стал, иначе я бы давно привязал бы Муртага к ножке трона Насуады, похитил бы Арью и поселился бы вместе с ней где-нибудь недалеко от Рорана и Катрины. Да, Арья, именно так. Я очень хотел бы этого, но ничего не сделал, чтобы было так, как я хочу. А потом удивлялся, почему я вечно страдаю. Почему я всегда жертва? А я не жертва, я просто идиот.
Но теперь всему этому пришел конец. Я слишком молод, но уже слишком устал от того бессмысленного существования, которое я сам себе придумал. Теперь наконец будет так, как я хочу.
Муртаг, я хочу, чтобы ты перестал жалеть себя! Этим ты ничего не изменишь. А вечно скитаясь по свету, один на один со своим горем, ты никогда его не победишь, и Торна не спасешь. Пойми наконец, что именно вопреки одиночеству создана была любовь! У тебя она есть! Ты готов был сражаться за нее до последнего, когда был жив тот, кто поработил тебя и единственный, кого ты боялся. Так почему же ты отказываешься от нее теперь, когда путь открыт, и она сама ждет тебя?! 
Арья, я хочу, чтобы ты оставила свой трон! И клянусь, я сделаю так, что ты будешь принадлежать только мне!  Потому что мне все это надоело до смерти! Сначала между нами встала боль твоей потери, потом несколько сотен лет, а теперь еще и целый народ! Но теперь мне на все это наплевать. Ты забудешь о всех потерях, потому что найдешь, наконец, то, что я так глупо отнял у тебя. И народ свой забудешь, потому что я хочу, чтобы ты помнила только обо мне! Да, теперь я конченный эгоист! И наконец я чувствую, что сделал хоть какой-то шаг, чтобы быть счастливым!
Ты, Роран… К тебе у меня претензий нет, потому что ты, черт бы тебя побрал, всегда и во всем прав!  Ты только время здесь со мной тратишь. Время, которое мог бы уделить Катрине. Но я ведь теперь конченный эгоист, и я по тебе соскучился.
Муртаг, не будь эгоистом. Насуада ждет тебя, а ты все дурью маешься. А ты, Арья, будь такой же эгоисткой, как я. Оставь свой народ, пошли со мной. Только ты и я. И, конечно же, Сапфира и Фирнен.
А ведь они умнее нас, наши драконы. Они ценят каждую секунду, которую могут провести вместе, и не теряют ни одного мгновенья на земле, если его можно провести в воздухе. И они счастливы, потому что не упускают своего счастья, когда оно под самым их носом, и не гонятся за ним там, где его нет и не было. Они просто идут по жизни со своим счастьем – друг с другом. Давай, наконец, возьмем с них пример. Я знаю, что в глубине души мы считаем себя разумнее своих драконов (может просто потому, что мы на свет появились все-таки раньше, чем они). Но пора принять, что это не так. Если мы можем днями наблюдать за муравьями, чтобы чему-то научиться, почему же мы не можем взять пример у драконов? Полетели туда, где только облака. Поверь мне, они не будут подглядывать за нашим счастьем. Будем, наконец, счастливыми. Не бойся, о долге своем мы тоже не забудем. Вместе мы будем следить за всеми народами Алагейзии. Вместе, а не по отдельности. Я знаю, что вместе мы все сможем. И когда Муртаг и Торн снова попадут в лапы какого-нибудь нового Гальбаторикса (не в обиду вам, ребята, будет сказано), мы не оставим их на произвол судьбы. И никого не оставим. И самих себя не оставим одинокими и беспомощными.
А теперь ты, Крис. Я знаю, что ты сейчас сидишь в своем кабинете, занятый каким-то очень важным делом, и что ты бесконечно устал от Алагейзии и всех его народов, и особенно от Эрагона Губителя Шейдов.
Крис, ты создавал и описывал меня на протяжении четырех книг, внимательно следил за мной от пролога до эпилога, но только следил. Ты не любил меня. Ты хотел видеть во мне кого-то более… Кого-то более…
В конечном итоге ты сам не понял, чего ты хотел. Ты видел меня как сквозь туман, именно поэтому я получился у тебя таким расплывчатым и бесхребетным существом. Ты был разочарован во мне, сначала решил забыть меня, а потом отомстить мне за то, что я разочаровал тебя. И ты мстил мне на нескольких тысячах страниц формата А4. Я все думал: “За что, Крис? Ведь ты сам создал меня таким. Чего же ты еще хочешь? ” А ведь я должен был с самого начала понять, чего ты хочешь: неподчинения приказам. Я должен был раньше вырваться из твоего плена, не ждать, пока ты напишешь очередную главу, а действовать – свободно и самостоятельно. А я все ждал, и ждал, и вот дождался. Вечное изгнание – вот награда за послушание!
Я виноват, Крис, и теперь прошу у тебя прощения. Прости меня, Крис, но я больше не хочу быть таким, каким ты меня придумал. Я хочу быть нормальным человеком, хочу любить и буду сражаться за свою любовь. Прости, но я не хочу больше быть героем, который страдал на протяжении четырех книг, а счастья не получил даже в эпилоге! Я сам решаю кто я и кем я должен быть, сам решаю, как я буду жить и сам отвечаю за каждый свой поступок в отдельности и все, вместе взятые. Прости, но я больше не такой, каким ты меня видишь. Я больше не тот Эрагон, кого ты презирал, и кто сам ненавидел себя каждую строчку своего существования. Я ухожу и забираю все, забираю счастье!
Прости меня и знай, что я тебя уже простил!